by tip » Fri Jun 10, 2011 9:19 pm
[font="]Có chạ đi kiếm quặng đồng tręn sườn núi về đúc rěu làm dao, lưỡi cày, lưỡi câu. Lại nhóm lò làm cả khuôn âu, những bình, thạp, ***g ấp. ít lâu nữa, xong việc xây thành vua chủ, quảy cả những thứ ấy về. Ngoài cửa sông, đất sét tốt, người ta đẽo bŕn xoay, nặn nồi, vại. Hạt na, hạt trám vứt ra đă mọc thành cây. Những dây rợ cho quả ăn sớm, đă có giàn gấc đỏ gay. Đi kiếm cá về lấy lá cọ trát bůn túm lại, ninh trám. Chập tối, trẻ con hay khóc đęm đă hờn vòi bú. Tiếng người gọi lợn. Tiếng bê nghé í ọ. Tiếng dê láu táu be be. Tiếng chó sủa nhũng nhẵng. Xung quanh chân thành, người các nơi về làm đã ở ra chòm xóm, mỗi ngày một đông hơn, khắp các bãi, dọc sông. Các cụ già thường bàn nhau: đồng bãi quãng ngã ba sông này, chỉ ném hạt xuống cũng được ăn quả. Có khi rồi về đưa cả lŕng đến ở bờ thŕnh đây cũng nęn... Hôm sau, ngoài bờ sông vào chân thành, từ tờ mờ sáng, mỗi chốc một tấp nập. Những lão ông bện chão. Cái chão vóc to bằng cánh tay, xâu tảng đá ong đưa lęn rồi thả xuống, giữa những tiếng reo sôi nổi. Những ụ đất cao dần. Đám các cô gái thong dong đội đất, vừa đi vừa hát. Khói tỏa tręn đống rơm đốt giữa băi[/font]
[font="]-khói trẻ con hun chuột đồng, thui con cuốc, con rắn. Bao nhięu nhộn nhịp, rộn ràng soi bóng bên dòng sông, những hôm quang trời, làn nước đỏ nguồn lên. Con chim bói cá vẫn kiên nhẫn vẫy cánh đứng yên trên khoảng không, bất chợt bổ xuống giữa xoáy nước. Đàn rùa đương bơi bỗng dưng cất cổ, như muốn đớp con chim bói cá vừa sŕ xuống. Tiếng trống đồng thúc xa xa. Tręn sông nhô ra những chiếc thuyền dài, mũi cao, đuôi cong vểnh. Đầu thuyền, đứng bệ vệ một quan lạc thắt lưng điều. Đằng sau, một người cầm khúc gỗ tay lái đưa đẩy. Hai bęn mạn, hơn mười đôi tay chčo. Giữa khoang, cao gần chạm mui, bắc bốn gióng, trên đặt ngang cây mõ. Một quan lạc áo giáp da trâu, doạng chân, gõ nhịp cho hai bên hàng chèo. Thuyền bắt qua phải, bắt qua trái, người đứng chân giậm ván, "dô huầy huầy dô" rầm rập theo làn mõ. Mười hai thuyền quân nối nhau rẽ nước tiến ra. Đoŕn thuyền qua rồi tiếng trống đồng lại xa gần. Đến lúc tiếng trống dồn dập đưa dŕi như nổi sóng trên mặt nước, mới trông thấy mười mấy chiếc độc mộc mũi vuông điểm đôi trňng mắt đen hai bęn mạn nhô lên -đoàn thuyền vua chủ đã ra tới. Những chiếc thuyền độc mộc trường khoát bằng cả cây gỗ đại, quân quan ngồi dŕn hai bên. Người nào cũng vai trần, cánh tay đeo nỏ. Giữa mỗi khoang đặt chiếc trống đồng cao. Các quan lạc đứng thay phięn nhau gióng trống, từng tiếng trống hiệu trôi trên sông. Vua Thục cao lớn, cằm bạnh râu quai nón rậm kín nửa mặt. Vua mặc tấm áo chàm không dải, phanh ngực, hai ống tay xắn lên tận khuỷu. Lằn khăn chàm mới còn sạm màu óng ánh xanh lơ chít lẫn với mớ tóc dài. Vua Thục đứng đầu thuyền tựa vŕo một ngọn giáo đồng dựng ngược. Rồi đến thuyền sau, đủ mặt các quan hầu lạc tướng. ạng Nồi hầu ngồi một thuyền với các tướng Đinh Toán, Đinh Công Tuấn -hai ông quę trên rừng núi ngọn nước. Lại ba anh em Phạm Chung, Phạm Túc, Phạm Hòa người các cõi ngoài ngã ba sông Cái mới trúng hội võ, được chức quan lạc, cũng theo vua chủ ra xem thành. Rồi những thuyền kiệu nhất, siêu nhất chở vợ con vua nối theo. Hàng trăm tay chèo, mõ lệnh nghiêm một loạt. Sau cùng, thuyền quân thủy, thuyền nội, thuyền tuyển, mỗi thuyền lại một quan lạc đứng giữa đánh sęnh giữ hiệu nhịp chèo. Suốt dải nước dọc dài đoàn thuyền vua. Tiếng mõ, tiếng sênh, tiếng trống đồng nhộn nhịp vui mà cực uy nghiêm. Vua Thục vẫn trầm ngâm nhìn lên bờ sông. Dãy tường thành lấp lánh ánh nắng nổi màu xanh lục in lên nền trời cùng với những nét lố nhố đoŕn người kéo đất lởm nhởm cao dần -dường như từng lúc trông đă khác. Vòng thành quanh co. Có chỗ gãy khúc rồi quặt lại, nhòm xuống hào nước luồn quanh đương tới tấp bơi một dãy dài đoàn thuyền chiến độc mộc vừa vút ra như mũi tên. [/font]
[font="]Tiếng hò la, tiếng hát, tiếng trống... Tiếng cái, tiếng con bắt nhịp. Xá rộng thuyền ra Chèo về bến Lú Là hời non xanh Là hời nước biếc Nước biếc chàm pha Là ta ra thuyền Tiếng con đã cất lanh lảnh: Nước biếc chàm pha Là ta ra thuyền Huầy dô huầy dô Huầy dô huầy dô Là huầy dô huậy... Vua Thục vẫn chăm chú nhěn ra. Hai tay ôm hàm râu. ánh mắt rực rỡ, sảng khoái. Đoàn thuyền ghé vào bến mấp mé đầu bãi. Quân quan nhấc cánh nỏ, xách giáo, bước lên. Những chiếc thuyền hiệu càng lún lên lún xuống trên mặt sóng, theo nhịp trống thúc. Tất cả các thuyền đă ghé hẳn vào bến. Tiếng trống im. [/font]
[font="]Vua Thục bước tới đám quân quan đương cůng Cao Lỗ hò hét kéo đất vào chân thành. Cả bọn dừng lại, quay ra, phủ phục xuống. Vua Thục nâng tay Cao Lỗ đứng lên.[/font]
[font="]-Tôi ra đây mừng cho ông, mừng cho ông. Có đứng dưới nước trông lęn mới thấy được thŕnh ta thật kỳ vĩ. Những đoŕn người xung quanh vẫn kéo đất, đội đất. Từng bóng người đi như cắt lęn mặt thành. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Mời ông xuống thuyền rồi ta cùng các ông Đô ngắm lên thành cho thật thỏa mắt, cho thấy hết được tŕi trí của ông. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Vua chủ quá khen, làm tôi nghĩ mà thẹn. Chỉ bởi cố ạng Trọng đã dạy, mới nên thành này. Rồi nhờ được người tám cõi cùng một bụng với oai vua, lại có quân quan không phân biệt ngôi thứ, giường chiếu, quan đầu triều cũng như quân dắt ngựa, đă cùng đổ mồ hôi. Thế thì việc khó đến đâu mŕ chả xong.[/font]
[font="]-Mời ông, ta xuống thuyền. Cao Lỗ xin được thay xống áo đă lấm đă. [/font]
[font="]Cao Lỗ lên khúc sông trên nhảy ùm xuống tắm. Rồi vào lều lấy đồ mặc mới. Một chốc, Cao Lỗ bước ra, mình cao chín thước, búi tóc ngược, diện mạo cương nghị. Tấm áo chồi điều buộc dải gió bay ***g lộng. Đám các cô nŕng hầu lúc ấy đă nghỉ tay, đương tắm ngoŕi bãi cát phía cuối mom. Các cô nàng trằm mình xuống nước, váy quấn mở trên đỉnh đầu. Ai cũng lŕm như mải tắm táp, nhưng dường như ai cũng chao mắt nhìn tướng quân Cao Lỗ đương oai nghiêm bước xuống thuyền ngự. Cô nàng đã tắm xong, thong thả lội vào bờ. Nước ngập rút xuống vai, váy trên đầu rũ xuống vai, rồi người lội nhô lên ngang ngực, váy tỏa xuống ngang ngực. Thong thả, Tàm đưa mắt về phía thuyền vua chủ, Tàm thẫn thờ, trầm ngâm. Tất cả các thuyền đương làm cỗ linh đình ngay trên sông. Thuyền quân, thuyền quan chia thứ bậc, những tảng thịt lợn thịt trâu thui được vác xuống từng thuyền một. ở thuyền giữa, một mình Cao Lỗ được ngồi với vua chủ. ạng Đô Nồi vŕ các quan đậu thuyền sát cạnh cũng đương rậm rịch ngả ván, ngả phęn xả thịt quây quanh. Vua Thục lại ngắm lên tường thành. Không biết đã bao nhiêu lần. Rồi vuốt hàm râu, cười ha hả.[/font]
[font="]-Có được thŕnh vững rồi, từ nay mới có giấc ngủ ngon. Cao Lỗ lặng lẽ nói:[/font]
[font="]-Tôi trộm nghĩ chưa hết lo được.[/font]
[font="]-ạng bảo còn phải lo gì? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Tôi nghe người qua lại đất Triệu nói uý Đŕ đă lấy được Tượng Quận, Quế Lâm rồi, có khi cňn đỏ mắt thčm bờ cõi ta. Vua Thục cả cười:[/font]
[font="]-Voi ta sẽ xông ra xéo chết chúng nó. ạng cứ trông lại thành của ta kia làm sao mà không vững tâm như bàn thạch. Vua Tần có sống lại, Đồ Thư có sống lại, cũng đến phải chết lần nữa thôi. Kể chi bọn giun dế úy Đŕ phải đợi lúc nhŕ Tần tiêu vong mới dám mon men cướp vài vùng biên cảnh, thì đáng gờm gì! Kìa kìa, voi chiến ngựa chiến ta tiến ra cửa tây. Kìa kìa, quân thuỷ ta xếp nỏ xuống thuyền chở từ sông Thiếp, sông Lú ra dàn trận ngoài sông Cái. Ta đương cho gọi người Cửu Chân ở đường bể lęn đóng thuyền chiến chịu được sóng to... Giặc mŕ táo gan chỉ còn cách bỏ xác lại. ạng nghĩ thế nào? Cao Lỗ nói nho nhỏ:[/font]
[font="]-Thành ta vững chắc. Quân ta dũng liệt. Nhưng còn có kẻ ngoài phên giậu nhăm nhe, ta nằm chưa thể đẫy giấc. Vua ghé tai Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng thật là người cao kiến. Những lời ông nói hệt mọi việc trời đă an bài. Ta ra với ông cũng vì việc này. ạng nghe đây. Vua Thục kể:[/font]
[font="]-Đęm trước, ta lại nằm mơ thấy ông già ngoài thành phía tây gọi bảo sáng mai ra gặp thần Rùa. Sớm ra thì thấy thần Rùa đang bơi từ phía đông sông Cái vŕo. Thần Rùa hỏi: xây được thành rồi, vua chủ có bao nhiêu voi, bao nhiêu nỏ để giữ thành? Ta đáp: Có một nghìn voi, có một vạn nỏ. Thần Rùa nói: Triệu Đà ở Phiên Ngung có triệu quân, triệu cánh cung, vậy thì vạn nỏ, vạn tên đồng của vua chủ bắn ra chỉ đủ để rơi lót đường. Ta lại hỏi: Thế thě làm thế nào? Thần Rùa nói: Ta cho vua chủ chiếc móng rùa này làm lẫy nỏ. Một phát nỏ lẫy thần bắn một lúc mười mũi tên tan mười vạn giặc. Ta lại hỏi: Làm thế nào để chế được móng růa thành lẫy nỏ? Thần Rùa bước ra khỏi mặt nước, dặn ta: Cao Lỗ biết xây thành Loa, Cao Lỗ sẽ biết làm lẫy nỏ. Cứ hỏi Cao Lỗ. Ta tỉnh giấc. Vẫn thấy mình nằm trên giường. Nhưng trong tay cầm chiếc móng rùa. Ngắm nghía, quả nhiên thấy đúng chiếc móng thần Rùa vừa cho. Cao Lỗ cầm chiếc móng rùa vua Thục mới lấy ra từ trên ngực áo. Cao Lỗ nhìn ra mặt sông. Cao Lỗ lại giơ móng rùa ngắm nghía, lẩm bẩm như nói một mình.[/font]
[font="]-Móng rùa thần làm lẫy nỏ. Lẫy nỏ, lẫy nỏ thần, muôn người không địch nổi. Lẫy nỏ, lẫy nỏ... Muôn người không địch nổi... Các quan lạc ở thuyền bếp bên cạnh đã dọn sang mọi thức nhắm thịnh soạn. Thịt lợn bột thui, thịt trâu, cá anh vũ nướng. Trong hoàng hôn đầu bến, đoŕn thuyền ngự như một đám rước dập dềnh bęn mép nước. Những chiếc thuyền quân oai nghiêm chĩa nỏ bơi tuần quanh ngoài dòng. Trống đồng đánh hiệu thong thả buông vang mặt sóng. Vua Thục vŕ Cao Lỗ ngồi trước mâm cỗ ngoài sạp đầu thuyền. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Rõ thật được dịp. Hiện có phường đồng phường đá ở Hŕm Hoan theo lệ hằng năm vừa tới, cňn đương trú ở ngoŕi thành đợi lệnh vua chủ cho vào đúc trống. Người đất Hŕm Hoan làm đá, đúc trống, chế nỏ xưa nay đă lừng tiếng các cõi. Vua Thục hỏi to:[/font]
[font="]-Phường Hàm Hoan? Hay lắm. [/font]
[font="]Sớm hôm sau, vua Thục và Cao Lỗ cưỡi ngựa ra xem lại nơi đặt đắp lň đúc. Nơi ấy, một băi khuất dưới những vòm tre lẫn rừng trúc chân thành. Kín đáo đến cả những lŕng ở ven nội cũng không biết chỗ ấy có gì lạ hơn mọi khi. Lệ cũ đã thành từ đời trước, vua Hùng có lần đi dẹp giặc quấy nhiễu phía nam. Quân qua núi Khả Lao. Thần núi lên báo mộng, đưa cho vua cái trống cái dùi. Đến khi vào trận, quân địch cứ nghe văng vẳng tiếng trống đồng thúc sau lưng. Địch hốt hoảng, tan chạy. Quân ta thắng to. Vua về lập đền Đồng Cổ tạ ơn thần núi Khả Lao. Nước ta thŕnh tục đúc trống đồng từ đấy. Các đời vua về sau, cứ vŕo năm được můa lại gọi phường đồng Hŕm Hoan về đúc trống. Người ta chỉ biết thế. Bởi mỗi khi các bễ đă bắt đầu nhả khói, bŕn dân cả vùng quanh đấy không ai được văng lai nơi đặt bễ đặt lň phường đúc thięng liêng. Đứng trong bãi trông ra hay ở dưới thuyền nhìn lên, chỉ thấy ở đấy những rặng cây lụi mọc ven chân tre, vŕo mùa này, trổ những tàu lá đỏ hắt -lá lụi non cứ tía như lá bàng lúc sắp rụng. Trên bãi khuất ấy, lặng lẽ mà tấp nập. [/font]
[font="]Những cây gỗ bổ ngang, khoét ruột hình chiếc thúng. Nhiều cây gỗ kê liền nhau thành tấm phản. Bác phường cả đă già, hai gối quắp chặt mảnh ván. Tay cầm nạo sắt, tay gõ chày. ạng lão chăm chú sửa mặt bộ thân tên đồng. Nét đẽo lęn vạc tròn, vạc dài. Cây tên dựng đứng to cao hơn hai đầu người sừng sững như những chiếc cột đěnh. Trước mặt mỗi ông lão, đằng kia, một dãy ụ. Nóc lò, khói tỏa vân vân. Lò đúc tên thần vẫn còn mấy mẻ nữa. Giữa bãi cỏ, từng bọn người phường đá phường đồng mặt sạm đen ám mảy đồng đương chăm chú mọi công việc giữa đống đá tảng cao như mỏm núi. Người nŕo cũng búi ngược tóc, lực lưỡng cởi trần, xăm chŕm đầy vế tay, đầy ngực. Tay cầm rěu đồng rěu đá, ghč đá tạc bệ nỏ. Những tảng đá kẹp mảnh tre kín quanh, dỡ ra, mặt đá lęn nước bóng như tấm gương đồng. Một ông lăo kính cẩn cầm chiếc móng rùa vàng thẫm như ngà con voi trăm tuổi, soi nghiêng lên gương mặt đá, thong thả mài. Một đống trầm, những bó hương đen khói thơm nghi ngút lęn suốt ngày đêm. Tiếng đẽo đá chí chát. Tiếng mŕi rì rầm như nước chảy. Nhưng tất cả chìm lắng dưới bờ tre xanh mướt, lác đác viền những nhánh lá lụi đỏ hắt. Ngày đêm, Cao Lỗ ở luôn đấy với phường. Cùng làm mọi việc lò đúc, đẽo bệ, t** mũi tęn, mài lẫy. Không biết có đến mấy năm mới ngơi, cho phường thợ được dẹp đám về cői. Rồi nửa đęm kia, bộ nỏ thần được rước kín đáo âm thầm lęn mặt thành. Năm tháng qua. Ngoài sông, trong thành vẫn lặng lẽ như mọi khi. Trên mặt làn nước xoáy, con bói cá lượn tìm mồi trong bóng chiều vàng rực. Trong làng, quanh những bờ khuôn giếng đá, người lố nhố ra kéo nước về sửa soạn cơm tối. Mới hôm nào vào quãng này, mặt trời còn le lói, bây giờ ngày đã ngắn. Phía tây, chỉ còn ráng vàng sau lưng dãy núi Ba Vì lừng lững xanh rì. [/font]
[font="]IV [/font]
[font="]Các làng đã vào mùa hội săn. Những chân bãi ngập nước từ đầu làng trải ra, mới hôm nào còn loáng như mặt đầm, bây giờ đuôi lúa đă rập rờn thành làn rì rào gió thổi. Những đŕn chim chích, chim bạc má bay về, sà xuống ríu rít bắt sâu cắn lúa. Quanh nhà, sực nức mùi hoa chanh, hoa bưởi. Con chim nhẹ nhàng lẩn vào bóng hoa. Hạt mưa đầu mùa đêm qua còn đọng lại trên lá, bây giờ rơi lẫn xuống những cánh hoa chanh như vẩy trấu tim tím. Chim tu hú cất tiếng gióng giả. Vào đầu mùa còn râm mát, đâu cũng nhàn rỗi đợi gặt hái. Sáng sớm, các làng đổ đi săn. Tối lại về thui hươu nai, ăn uống rồi vui tập roi, tập vật. Đâu cũng một quang cảnh ấy. Dạo ấy, chỉ có hai anh em Đống và Vực mới về với mẹ ở nhà. Bố bận việc quân trong thành trên Kẻ Chủ. Đống đă xốc vác chẳng khác bố ngày trước. Vực thấp bé nhưng lẳn mình trắm. Ngày nào cũng đi sông nước như chạy nhảy trên bộ. Tinh mơ, Đống ra trước ngõ, tay cầm tù và. Đống giơ nghiêng ốc, đưa lęn miệng, thổi một hơi dài. Tiếng ốc rền xa. Lác đác, tiếng đáp lại. ấy lŕ các nơi đă biết hiệu cùng nhau sắm sửa ngày săn. Rồi anh em Đống vắt lęn vai bộ lưới săn chất cao hơn đầu. Tay xách lao, khoác nỏ, lưng giắt lủng lẳng đầy khít ống tęn. Mẹ ngồi dệt trước cửa. Cuốn cửi sợi tơ chuốt quấn vào lưng đã dày một ôm. Mẹ đứng dậy, ngừng tay ném thoi, cởi cuốn đặt xuống, bước ra xe thęm chỉ. Quả dọi đá kéo sợi tơ cŕng quay tít tròn. Mẹ nhìn Đống và Vực xăm xăm đi, nói theo:[/font]
[font="]-Nghe hươu về kêu ở rừng trám đęm qua nhiều đấy. [/font]
[font="]Các đầu ngő đă lố nhố người ra, tay lăm lăm ngọn giáo. Hai người khięng bộ lưới săn hổ săn gấu to như chăo. Mỗi lúc càng đông. Cả nhà cả xóm đi phường săn. Người tụ lại một đám, ngóng về phía rừng báng bờ sông Lú đợi hiệu cồng. Ngoài bãi cửa rừng, một đám trẻ lơ láo nhìn theo người chạy đi chăng lưới bắt hươu. Đống bước qua, nói to:[/font]
[font="]-Không đi chia phần thịt hươu với phường săn a? ở nhŕ làm gì? Tiếng lao xao nói:[/font]
[font="]-Đęm qua có sấm mới, cuốc ra nhiều lắm. Đống vŕ Vực nhớ đương můa bẫy cuốc. Mới năm trước, můa này, hai anh em với các bạn lứa tuổi còn mê mải làm bẫy cuốc. Cành lá móc diều sum suê cắm đầu bãi cỏ. Sáng sớm, chập tối, khói bếp trong xóm lan ra, bay là là như sương. Mỗi tàu lá một đứa ngồi núp dưới, bắt chước tiếng cuốc gọi nhau: quắc... quắc... Những con cuốc đen đốm trắng béo mượt mŕ chui vào chỗ cành móc diều có tiếng "quắc quắc". Người núp sau tàu lá chỉ việc giơ tay nắm từng con vừa bay nhảo tới. Bây giờ Đống và Vực chê bắt cuốc là trò chơi trẻ con rồi. Đến lúc phường săn đă vào hết trong rừng. Làng vắng ngắt. Chỉ còn mấy em bé gái tha thẩn ra bờ bãi nhặt cua, bắt nhái. Trong nhà, các bà già dệt cửi đánh chỉ. Những con dọi đá quay ra tận đầu ngő, chỗ đám trẻ đương xúm xít vặt lông, thui cuốc. Khói um lęn cây bưởi. Đŕn chim bạc má vừa bay vào, lại hốt hoảng nhún chân lao đi. Hoa bưởi rụng lốm đốm trắng mặt cỏ. Đám trẻ ăn thịt cuốc rồi hết cách chơi. Thế lŕ cùng nhau ùa vào rừng theo phường săn. Những đŕn chó săn con đen, con vện, cung cúc chạy, rúc đánh hơi từng bụi těm vết hươu. Tiếng chó sủa lắc rắc, nhúc nhắc. Phía nào cũng nghe, mỗi lúc càng xa. Rồi bỗng nhiên các góc rừng nổi tiếng cồng. Tiếng cồng như âm u từ trong lòng đất. Thoạt nghe tiếng đục lờ tận đâu rồi cứ vang dần. Đến lúc đầu rừng nŕo cũng nổi cồng, giục giã, dồn thúc. Mọi người vác lưới à à chạy tỏa ra. Người cầm giáo x** tới tấp vào các lùm cỏ. Mỗi cánh lưới chăng dài căng qua một phía. Mấy chục người, cách quãng lại kéo một mảng quây tròn vây một vùng rừng. [/font]
[font="]Tiếng cồng đuổi các con thú trong rừng hoảng chạy. Những mảnh lưới, những ngọn giáo, những tay nỏ chỗ nào cũng nhấp nhô, lủa tủa. Tiếng chó sủa dẫn người vào mãi trong rừng rậm. Rừng báng, rừng trám xanh cuồn cuộn, đương loạn tiếng tù và, tiếng người hú, tiếng cồng, tiếng chó sủa. Như cả một dải bờ sông bên này các làng đã vào phường săn. Những tiếng khua khoắng hò la cứ dồn dần ra bờ sông. Người lưới, người xách giáo bủa thành vòng vây áp ra tới mép nước. Chốc lại thấy một con nai hoảng hốt, lõm bõm bơi qua sông. Một con hươu đã thoát sang được bờ cát bên kia. Hươu đứng ngơ ngác nhìn lại. Rồi bỗng chạy bay biến vào bãi ngô lủa tủa cao ngập đầu người. Các đám phường săn lấm như vůi từ các cánh rừng đă trở về. Người nào cũng mồ hôi ròng ròng thấm ướt khố như lội dưới sông lên. Đòn ống trĩu trên vai người trước, người sau. Những con nai bị trói chổng bốn vó. Có con to, phải bốn cái đňn ***g vào khiêng mới xuể. Những con chó săn lúc nãy hăng hái nhảy xuống nước. Con vện, con đen ướt lướt thướt. Từ sáng, đă mệt, mõm lê xuống đất, đụng cả vŕo chân người. Xúm xít người xuống chọc tiết nai dưới bờ sông. Trước cửa nhà Đống, mấy con nai được khięng lên, lẳng xuống đấy, đợi thui. Đến tối, cŕng nhộn nhịp. Đám các cô giă gạo đứng chŕy đôi. Những cối giă gạo đęm cốt lấy nhịp chơi. Chày khua vào vách gỗ, vang tiếng cung kênh, cung kênh rộn rã. Tiếng chày vóng lên như tiếng chiêng đúm đánh đôi. Tiếng chŕy lóng đôi vui tai. Bọn trai lŕng đương giội nước lŕm lông nốt con hươu, cũng phải cất lời "hầy dô", như đám nhŕ chài đương đẩy mảng tręn sông Cái. Các lão bà nhai trầu phóm phém vào bắc bếp đồ xôi. Cuối bãi, đám thui nai đă lên lửa. Các cụ phường thui vốn khéo có tiếng thui trâu đánh giặc từ hồi chạy Tần. Các lão ông vẫn rắn rỏi quắc thước lắm. ạng lão cầm chiếc mo nang, phảy vào nạm than rơm hồng rực.[/font]
[font="]-Nhẹ tay thôi, không thì cháy hết da. Cái giống nai, bì mềm như da gà. Quá lửa, khét ngay. Lúc nãy, nghe xa có tiếng sấm rền, mấy ông lão ngước nhìn trời: [/font]
[font="]-Thong thả, cứ thong thả. Sấm mới như người ta sôi bụng. Tối nay rằm, có thịt nai chén, hội võ hội hát suốt đêm cũng được. Mọi việc cũng cứ sắp sẵn xong cả trước lúc trời tối. Mấy chiếc hũ đại đă được khięng đến. Cái chĩnh, những cần trúc, chiếc sừng trâu đong nước được bŕy ra. Vò nếp để các lão bà nhấm nháp ngồi xem vật, xem hát cũng đã được xách tới. Hôm nay có trăng sớm. Những con voi đă vác vào một đống củi. Rồi voi lầm lũi, hì hục vươn vòi khiêng nữa về. Xong việc, cả mấy con nằm phủ phục cạnh đống củi. Như đương xem đám người bộn rộn. Hay voi ngủ, không biết. Lũ trẻ cứ chạy rối lęn. Chẳng mải ăn bao nhięu, mà thích dọn dẹp. Để chúng được xem đấu roi, vő vật. Một lũ vừa ôm rơm đến cho đám thui. Bọn kia đă nhanh nhảu vác những cây roi vẫn gác dựng lên đằng đầu nhŕ. Mỗi roi, cả một cây tre đực dŕi, hun từng đốt, thẳng đuỗn. Vừa khuân vừa nghịch. Hai đứa gác chéo ngọn roi, chặn nhau, vào đấu. Tay nọ gạt tay kia, ngã cười choe choé. Vầng trăng đă nhô trên bãi ngô bên kia sông. Thoạt trông trăng, nhợt nhạt lướt thướt như vừa từ mặt nước chui lên. Rồi cứ trong óng dần. Đến lúc đă vằng vặc sáng vàng như chiếc chiêng đồng nhà trời. Đám ăn uống. Đám thi rượu cần. Đám gő lóng cất tiếng hát. Đám sắm sửa ra đấu roi. Chỗ nŕo cũng bóng trăng in ngần. Đống củi không phải lęn lửa nữa. Giữa bãi, hai tay Đống nắm cây roi, từ nãy đã gạt ngã được mấy người. Trong bóng trăng, bắp vai Đống nổi lên. Có người hạ ngang roi giữ thế. Cũng không chịu được lúc hai roi áp vào nhau, đành buông tay, kêu:[/font]
[font="]-Thôi! Thôi! Đúng con ông Đô Nồi! Xung quanh cười ầm. Lúc ấy, có mấy thớt voi lạ tiến vŕo lù lù như những cây rơm đội ánh trăng đi. Tiếng reo dậy lęn từ ngoài.[/font]
[font="]-ạng Đô đă về! ạng Đô đă về! ạng Đô Nồi không đợi voi cong vňi lên đỡ, đă nhảy thẳng trên lưng voi xuống. Những voi đi sau, đám quân quan theo ông Đô từ Kẻ Chủ về, lố nhố người thong thả xuống voi. ạng Đô Nồi nói to:[/font]
[font="]-Về gặp cái ăn tốt tươi thế nŕy là điềm lành trời cho rồi. [/font]
[font="]ạng Đô Nồi đến chắp tay vái chŕo các cụ đương ngất ngưởng với chiếc sừng trâu ao nước cầm trịch giữa mười chiếc ống trúc cắm tręn chĩnh rượu cần. Hai bên thi tài ngồi xếp bằng, năm trai năm gái. Mới nghe rằng Chẳng mấy khi mấy thuở Mấy bữa mấy ngày Chim bay lạc ngõ Gió bay lạc ngàn Có mái chim trĩ hoa đài tràn chân đến nhởi. Một cụ già nhất đám cung kính hai tay bưng đến trước mặt ông Đô Nồi một sừng rượu. Đống vŕ Vực đă bỏ bãi đấu, bước vào vái chào bố. ạng Đô Nồi nói:[/font]
[font="]-Có đi ra mới biết thiên hạ còn lắm thế roi nòi. Mỗi nơi lại có những miếng lạ. Roi người kẻ Ninh Hải khác roi trong Cửu Chân. ở Dương Tuyền lại khác nữa. Không phải chỉ nhất roi Chiêm Trạch sông Lú đâu. Mọi người xúm lại, nghe ông Đô Nồi chuyện, cứ trầm trồ:[/font]
[font="]-ồ là vậy! ồ là vậy! ạng Đô Nồi hào hứng:[/font]
[font="]-Lại nhiều tay nỏ giỏi lắm. Rồi kể:[/font]
[font="]-ạng Đô Lỗ vừa mới nghĩ ra được tęn mũi đồng có móc câu. Mỗi lňng máng nỏ lắp một dãy mười tên. Dây nỏ bện da trâu, không khoẻ không giương nổi. Một cánh bắn ra cả mười mũi.[/font]
[font="]-Ghê thật! Ghê thật![/font]
[font="]-Các lò vật người ta cũng nổi lắm. Miếng mói, miếng sườn khác lò ta. Lại còn móc chảo, v** lộn cối, miếng thần miếng biến không biết đằng nào trở tay. ạng Đô Nồi bảo Đống vŕ Vực:[/font]
[font="]-ở lò nhà, học được miếng các cụ truyền lại, tưởng đă là tận cùng lò võ. Kịp ngày cố ạng Trọng dạy cho miếng roi, miếng vật nòi, lại tưởng thế là hết các lò rồi. Bây giờ mới biết không phải vậy. Các cõi nước ta ở đâu có người, đấy có người tŕi, không biết thế nào là hết. Các con phải học như thế mới được. ạng Đô Nồi lại nói: [/font]
[font="]-Rồi mai kia lên Kẻ Chủ, nơi sáu quân tụ hội, ta phải ra sức. Cụ lão nhất đám hỏi:[/font]
[font="]-ạng Đô cho hai chú lęn ở hẳn Kẻ Chủ? ạng Đô Nồi nói to:[/font]
[font="]-Tất cả làng hai bên sông đều lên Kẻ Chủ. Tôi về đây là vì việc ấy. Mọi người nhao nhao:[/font]
[font="]-Thế nào? Thế nào? ạng Đô Nồi ngửa mặt, tu cạn sừng rượu, rồi chẹp chẹp miệng:[/font]
[font="]-Cái nếp này chưa ngấu, còn hơi sượng. Nấu rượu không vội được, mà việc gì cũng không vội được. Làng nước đã có tin về quân Triệu đương lăm le bờ cői ta chưa? Một người nói:[/font]
[font="]-Dẫu biết rồi, cũng không lật đật, ông vừa bảo thế mŕ. Mai hẵng lập phường săn vŕo rừng lấy thịt nai vui với Nồi hầu về chơi làng đã. Nhiều người cười ồ:[/font]
[font="]-Phải đấy, phải đấy. ạng lăo giơ tay, kêu:[/font]
[font="]-Ngày trước quân Tần phạm vào ta đã phải khốn đến thế, bọn Triệu giương mắt ra mà không biết gương tày liếp sao! ít hôm sau, người dọc sông Lú với người các nơi lũ lượt kéo về Kẻ Chủ. Cả voi, ngựa, trâu kéo xe quệt. [/font]
[font="]Mấy ngày liền, xe trâu đưa lên từng bồ tên nỏ, giáo mác, đinh ba. Người đâu đổ ra lắm thế, cơ man người. Không phải chỉ có người một vùng. Mà nghe tin quân Triệu dòm ngó, các nơi rầm rập về giữ Kẻ Chủ. Tường thành đá ong vàng rực uốn vòng tròn lớp trong lớp ngoài, xoáy cao lên. Người đi khuất rồi, lại gặp lại bóng trên bậc đá quanh co. Cứ cách sải tay, đến một bệ đá. Những cánh nỏ hun đă lên nước bồ hóng, một loạt nghiêng lỗ chỗ một khoảng trời. Lại thêm nỏ mới của ông Cao Lỗ, lòng máng nằm mười mũi tên sáng choé. Những toán quân đeo nỏ rầm rập lên. Đi lẫn vào quân quan, lũ lượt những người trong thành ngoài thành. Người quảy gông cỏ, người vác nước, người xách giáo. Người tất tả theo con ngựa chở trên lưng ống vầu đựng nước sóng sánh với bước vó cất. Người theo những thớt voi, những đŕn ngựa thồ nỏ, áo giáp da trâu, những ró gạo nếp... Voi ngựa từ các nơi xa về. Người lần lượt đóng cọc dựng lều, chăng dây chỗ tŕu ngựa, bãi voi rồi chia lên các ngả trên mặt thành. Người người chen chân mọi công việc bộn rộn. Những cây gạo vừa trổ hoa, khắp cành xù xì bỗng rực rỡ đỏ. Ngã năm đường vŕo chợ, người lấy nước sớm xúm quanh các khuôn đá bờ giếng thơi, đương thě thào ghé tai. Một người vác nước dựng cây vầu đứng nghỉ, tựa vào cổng thành. Người quảy gông cỏ dừng lại bên khuôn đá miệng giếng.[/font]
[font="]-Nghe nói quân Triệu đă vào đến Núi Trâu rồi, có phải vậy?[/font]
[font="]-ạ là vậy. Cũng nghe thế.[/font]
[font="]-Có gì quản ngại không?[/font]
[font="]-Giặc đến thě vua chủ cho ta đánh giặc. Chẳng có gě quản ngại cả. Rồi người quảy cỏ thong thả trèo lên mặt thành, mở hai cánh gông thả cỏ xuống cho ngựa ăn. Người vác nước xuống bậc đá, đi khuất vŕo trong phường. Phía phường người ở, có chợ. Người đội, người quảy, người vác, người đánh trâu, người đuổi voi tất tả về phía ấy. Vẫn như mọi ngŕy ở phường ra chợ. Chỉ khác cái, ngoài các cửa thành lũ lượt vào những đoàn người, những thớt voi, những toán ngựa, những xe quệt trâu kéo nặng kĩu kịt. Quân quan các cõi đã về giữ thành, chập tối còn tấp nập.[/font]
[font="]Người ra lấy nước ngoài giếng lại hỏi nhau:[/font]
[font="]-Có đáng quản ngại không?[/font]
[font="]-Nó cũng bằng nước lũ thôi. Quân Tần đấy, ta biết rồi.[/font]
[font="]-Là thế nào?[/font]
[font="]-Là dữ đến mấy thì rồi lũ cũng ra bể cả... Quân Triệu đương kéo đi đông đặc bęn kia sông. Chẳng phải chỉ có quân thám thính về báo mà cứ trông những đàn quạ, đàn cò vỡ tổ bay tán loạn từ phía trên về, cũng biết đương có đông người lắm xô đẩy xuống. Mặt nước vŕ các bờ tre, bờ rừng đă xao xác cả. Trên mặt thành, vua Thục oai nghiêm đứng xắn một bên ống tay áo. Tay kia rút dải khăn chŕm trên đầu quấn xuống làm thắt lưng. Tóc xõa liền với hàm râu quai nón. Vua Thục chống tay vào bậc đá nhìn ra. Ngày đêm, quân quan đã sắp đặt quanh thành. Vua chủ hội các tướng lại, chia bọn. Mỗi cánh trấn mỗi phía. Ba anh em Phạm Chung, cửa tây. Bố con Nồi hầu đi với tướng quân Cao Tứ. Các ông Đinh Toán, Đinh Công Tuấn sang mặt bắc, cůng với những tay nỏ người Đồng, người Dao, người Cật tręn ngược về. Những ống lệnh dựa vào tường thành. Đấy là những cây bương ngộ đã phơi nỏ, kín hai đầu vấu. Đốt bương tức hơi vỡ mắt, cái ống nỏ rền như sấm lệnh, lŕm lệnh. Cao Lỗ bước ra, tay xách chiếc chiêng đại. Các tay nỏ đă lên chi chít như một dải chông cắm mặt thành. Mỗi quãng, một quan lạc tướng đứng nghiêm chăm chắm chờ chiêng lệnh. [/font]
[font="]Trên thành cấm. Xung quanh thềm đá, khói trầm đen sẫm bốc nghi ngút. Giữa bệ, cỗ nỏ thần uy nghi như con voi to nhất đŕn phủ phục chầu ra. Lòng máng nỏ dài mười sải, vành tròn một ôm bằng cả khuôn mặt cái trống đại. Một hàng tên cột đồng to như những cây gỗ mỡ, sáng loáng, nhô đầu tręn cánh nỏ. Mỗi bên hai mươi quân nỏ cao lớn, cởi trần, quì một gối. Bốn mươi lực sĩ hai vế, dang tay kéo nỏ. Mỗi cánh nỏ dài bằng cây luồng ngộ, ghép mảng nửa ống một buộc ken thừng da trâu như chiếc cột vút đầu, nặng mà dẻo lạ lùng. Hai đầu cánh từ từ vít xuống. Đến lúc dây nỏ khớp được vŕo máng, cả tám mươi cánh tay lực sĩ kiệt sức, ngã cả ra. Một lúc sau, mới đứng dậy được. Mấy chục đô khác đă lại vào túc trực thay tay sẵn bên bệ đá. Vua Thục hỏi Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng xem ta cho chiêng lệnh hạ nỏ đã vừa chưa? Cao Lỗ nhìn ra rồi nói:[/font]
[font="]-Đợi lúc quân Triệu bắt đầu lội, hẵng ra tay. Tiếng quân Triệu hň hét. Nghe ầm ầm chuyển động như cơn dông đến bęn kia sông. Cao Lỗ cung kính chắp tay:[/font]
[font="]-Vua chủ cho lệnh. [/font]
[font="]Vua Thục phất tay áo. Cao Lỗ quay ra, lên đứng trên mỏm đá đầu tường thŕnh, giơ cánh tay đánh một důi vào núm chiêng. Bốn góc thành nổi lên những tiếng chiêng lệnh nối theo. Vua Thục bước lên bậc đá, đặt tay vŕo lẫy nỏ. Những mũi tên xé gió bay ra, tiếng oàng lên như sét đánh liên tiếp. Nỏ bắn hết sức sầm nhiệt, náo động cả bốn phía mặt thŕnh. Trên thành cấm, mỗi toán lực sĩ kéo cánh nỏ kiệt sức ngã lăn ra, lập tức, các lực sĩ khác xô vào. Tiếng chiêng lệnh trong tay Cao Lỗ phát dồn dập, nhịp bắn liên tiếp hoa mắt như chớp giật. Lại những toán lực sĩ kéo cánh nỏ rão hết gân tay, bắp chân bị chuột rút co quắp lại. Toán ấy chưa dậy được, toán khác đă vào vực ra. Lại toán khác vội vã quì nghiêng một gối, vươn tay với cánh nỏ, bắp vế nổi cuồn cuộn. Chiêng thúc càng liên tiếp, dào dạt. Dây nỏ vừa khớp được vŕo lòng máng, những lực sĩ đã căng sức, đờ mắt, mặt tái mét, ngă ra. Chiêng lại thúc dồn. Không kịp lôi những người ngã nữa. Những toán khác nhảy ngay vào quì chen giữa những người vừa ngã ra, vươn tay kéo nỏ. Người vít cánh nỏ tới tấp, xung quanh ngổn ngang những người nằm thở. Mấy chục lực sĩ khác đă nhô vào... Người chồng đống lên nhau vào kéo cánh nỏ. Cũng lúc ấy, khắp các mặt thành, từng làn tên theo nhịp trống thúc, vun vút. Những lằn nỏ nối tiếp bắn ra, mờ mịt thành từng làn sương phủ khắp mặt sông. Bên kia sông, tiếng quân Triệu đương náo động như những trận mưa rŕo xô xuống đằng ấy. Bỗng nhięn, lặng không -như đám mây lặng lẽ tan. Suốt tận chân trời đục mờ, chỉ cňn thấy những cánh bãi xơ xác cỏ lau. Đôi chỗ, nhô ra những cây gạo hoa đỏ giơ cŕnh lõa lợi như máu. Hai con ngựa lạc lõng giữa sương mù. Hai con ngựa cất vó loạng quạng. Cả hai người cưỡi ngựa phóng chạy chết. Không trông thấy nhau. Không nhận ra nhau. Đến một quãng trống trước mặt, giật mình ngỡ tới bờ sông. Hai người nhảy xuống ngựa, quờ tay ra lần tìm đường.[/font]
[font="]-Trời cao đất dŕy ơi! Trời cao đất dŕy ơi![/font]
[font="]-Ai đấy?[/font]
[font="]-Im im. Có tiếng ngựa đương đuổi theo?[/font]
[font="]-Đây đă qua Vũ Ninh rồi. [/font]
[font="]-Nhưng cũng chưa phải chỗ đứng lại được. Hai người như hai chiếc bóng nửa mờ nửa tỏ trong khoảng không. Ngơ ngác. Nghe. Chờn vờn. Rờ rẫm. Một lúc thật lâu. Bốn phía rùng rợn lặng im.[/font]
[font="]-Có nhớ các quan ở Phiên Ngung ta còn bao nhiêu quân. Kho binh lương trữ được thế nào? Thục Phán! Thục Phán! Nửa năm nữa, nửa năm nữa thôi, tao quyết lại hỏi tội mŕy. Đŕn ngựa lại chạy. Vùng chân trời xám thẫm đùn đùn ập lại. Các làng bên này sông đã nhìn ra đấy không phải cơn mưa đůn lên mà là đám ngựa đen kịt. Những con ngựa sống sót đă chồn rục gối mà chưa qua cơn sợ. Không biết đương cất nước chạy hay chân đă khập khiễng. Cứ xốc lên rồi lại chúi xuống. Đàn ngựa cuồng chân, chùn chân, người cũng không thúc lên được, cứ luống cuống quanh quẩn. Bụi đất đỏ cŕng lầm lên. Mãi đến lúc đŕn ngựa chui ra khỏi đám bụi mů mịt người ta mới trông thật rõ thấy những con ngựa tan đàn ở đâu, chạy lạc tới. Rồi đŕn ngựa ấy cuốn cả vào vòm trời tối đen. Không một đốm lửa, không thể nhận ra được đâu lŕ bãi ngô, nương dâu, dòng sông. Ngôi sao hôm lóng lánh trên bóng đêm âm u phẳng lặng. Chỉ có ở dưới sông trông lên mới thấy nhấp nhô bóng ngựa loạng choạng tới.[/font]
[font="]-Dừng lại đây, dừng lại.[/font]
[font="]-Không còn đường nào đi được. Sông chắn mất lối rồi.[/font]
[font="]-Thôi, thôi.[/font]
[font="]-Cấm lửa.[/font]
[font="]-Đứa nŕo đốt lửa, chém ngay. Giữa lúc ấy, trong vůng trời mù mịt, bốc xanh lè suốt một dải cả nghìn vạn đuốc đóm đằng kia chập chờn, vůn vụt đến. Gě thế kia? Người đuổi! Người đuổi! Quân Thục đuổi ta kia! Từng đám người ngựa rú lęn, ngã vật. Những đốm sáng xanh miên man ào đến, xanh lạnh rợn qua trên mặt, trên đầu.[/font]
[font="]-Đom đóm! Đom đóm! Vô vŕn con đom đóm đang bay qua, như đuổi người. Tiếng hoŕn hồn kêu lên:[/font]
[font="]-Đom đóm, đom đóm! [/font]
[font="]Nhưng có người vẫn nhắm mắt, la thất thanh.[/font]
[font="]-Trời ơi! Chết mất! Chết mất! Lát sau, cả trận đom đóm sáng xanh lại lặn vŕo bóng tối. [/font]
[font="]Rồi, chỉ một lúc, đám người ngựa lử lả tręn bờ sông đă lặng như không. Vừa còn nghe tiếng móng ngựa gãi muỗi cột cột, bỗng chốc đã im hẳn. Mùi hôi người hôi ngựa bốc lên nặng nề. Như cả đàn voi, đàn trâu quây lại ngủ giữa rừng. Trên mặt sông, chợt nghe tiếng nước rả rích lạ tai. Không phải tiếng vỗ bờ. Mà nước mạn thuyền óc ách, cứ soàn soạt một dải dài. Nhiều thuyền đương từ phía bờ bên trổ ra. Từng toán người rời thuyền, từ mép nước đi lên. Lần lần về phía mùi nồng nặc mồ hôi. Tiếng ngáy rền rền. Lúc rống. Lúc nức nở. Những tiếng quát như giựt bóng tối lên. Những phát tên mũi đồng vút đi, sáng loè, như cả trăm ngôi sao đổi ngôi xięn ra một lúc. Trước mặt, vỡ tan tiếng ngựa hí, người rống. Tiếng òng ọc máu phun. Tiếng gào khóc. Tiếng hét. Tiếng vó ngựa đập, ngựa vừa chạy vừa hộc ra những tiếng rùng rợn trong trời tối thui. Không biết cứ thế chạy đi đâu suốt đęm, hay đến chỗ nŕo. Người ngựa quân Triệu rụi xuống từng đám. [/font]
[font="]V [/font]
[font="]Lại bắt đầu vŕo mùa nắng. Cuối những bãi lúa chiêm mơn mởn kia không thấy một bóng mây mà tiếng sấm cứ ùng ục rền đi. Nhưng không phải tiếng sấm mưa rào. Đây là những cơn sấm mới, sấm khan. Sấm dậy cho những măng trúc măng luồng, măng nứa nghe tiếng, tẽ đất mọc lęn. Trong các xóm, những cây bưởi, cây chanh, như mọi năm, hoa trắng, hoa tím ngẩn ngơ chúm chím cạnh những cây na, hoa vŕ lá cùng xanh rờn lẫn vào nhau. Từng đàn bạc má, chim chích bay vào trong cây, cánh hoa rơi như bướm bay. Đêm đến, hươu về đầu nhŕ ăn quả trám non rụng. Sáng ngŕy ra, từ quanh làng đến cửa rừng, những tay tre, tay trúc xanh ngắt trổ lủa tủa đan lęn trời. Lại đến můa các phường săn. Tiếng tů và gióng giả ngoài bến. Nhưng không phải tù và phường săn gọi người. Đấy lŕ tù và báo hiệu mảng chở đồng đă về tới. Mùa cày cấy xong, đâu cũng tấp nấp vào rừng ngả gỗ làm máng nỏ, lấy hóp về vót tên -đã chặt hóp ngâm bùn từ mùa rét năm trước. Hầu như thành nghề, các vùng trên ngược thạo đi rừng đẽo máng nỏ, cánh nỏ, vặn thừng da trâu dây nỏ. Các lŕng ở Vũ Ninh, Mi Linh cho vào đến Hàm Hoan đều đŕo lò đúc mũi tên đồng, rèn giáo, đinh ba. Các ông Đô Lỗ, Đô Nồi, các ông họ Phạm, họ Đinh, các quan lạc lại cấp tốc đi các nơi truyền bảo mọi cung cách, kích thước làm nỏ, đúc đồng. Tiếng đồn năm ấy vua chủ đi rót lň đồng các lŕng dọc sông Thiếp ra sông Lú. Mặt nước chỗ nào cũng ve vé thuyền mảng. [/font]
[font="]Những chiếc bè ghép cây vầu ngộ dày tới mười lớp chở đồng quặng từ các cõi ở vùng Tụ trên thượng nguồn sông con về. Mảng nặng mấp mé chỉ còn nửa ống. Người đẩy sào, chân chạy ngập lấp xấp trên nước. Các cụ xúng xính áo nâu da bò dày kệp, chít khăn chàm tai chó. Mảng vừa ghé bến, tiếng tù và liên hồi rúc. Đàn voi trong làng ra, quì chân, nằm đợi bęn mép nước. Từng thỏi xù xì xanh xám đựng vào thùng vào sọt đầy có ngọn rồi xếp từng lượt lên lưng voi. Voi đưa đồng vŕo đổ xuống trước cửa, xong lại thủng thỉnh trở ra. Các bến sông rộn rịch suốt ngŕy. Nhưng mà phường săn trong làng vẫn nhớ mùa. Tiếng cồng, tiếng tù và, tiếng chó sủa nhộn nhạo trong rừng. Chiều đến, đồng đă được lấy lęn, các mảng dềnh cao lênh đênh ngoài bến, cũng là lúc bọn phường săn trở về. Cả làng càng bận bịu. Cũng khác mọi khi, trẻ bỏ chơi cắm cành móc diều bẫy cuốc. Đám trẻ trong rừng ra, khiêng con nai to như đàn kiến tha cái mồi kềnh càng. Các xóm vui suốt đêm. Từ chập tối, lửa thui nai đã rừng rực. Khi trăng lên, nghe râm ran tiếng hò hát chèo thuyền trên cạn dưới nước, tiếng ngọn roi đấu nhau giữ miếng chan chát, tiếng chân giậm, người ngã huỵch giữa gióng vật như cây chuối đổ và những trận cười rộ lên. Các cô giã gạo lóng đôi hát đối đă bỏ cối bước ra cất tiếng hát chuyển giọng chèo thuyền bắt lời với các chàng trai mới đến. [/font]
[font="]Bái hồ là huậy Huầy dô huầy dô Trong vườn hoa mận hoa mơ Cùng hoa chiêng chiếng ớ hơ tốt lành Trong vườn hoa bưởi hoa chanh Cùng hoa thiên lý quấn quanh cổ nàng ớ hơ... [/font]
[font="]ở đâu, người giŕ cũng chăm chú mọi việc tỉ mỉ. Thui con nai cho khéo, da vừa chín giňn mà không nứt lại phải đến các cụ. Đŕo lò rồi đắp nền, cũng không qua được tay các cụ. Những đống đất thó trắng đă được nhŕo lại, thấu lại thành tảng mịn như mỡ gấu, lấy ra từng cục như nắm tay, miết thật thục, thật đanh. Từ trong hố đất dần dần đắp lęn thành vành lò tròn như miệng giếng thơi, cao một đầu một với. Lň đúc chięng, đúc trống cňn cao hơn, phải đẽo tre lŕm thang mới leo được lęn nóc. Rồi suốt cả tháng, mọi người mải đắp vỉ khuôn mũi tęn, ấn những đường đổ đồng chi chít như vết mỏ khoét, vết chân chim. Đôi khuôn ập một, phơi hŕng loạt ngoài bãi, cùng ống rót, quả dọi, gáo múc cốt -tất cả đều đất luyện. Đồng hun đến được nước, chỉ có đất thó mới chịu được lửa. Mŕ cũng chỉ cái đất cửa sông Thiếp ra sông Cái mới thật chịu đựng nổi sức lửa nung nấu dŕi ngày như thế. Trời bấy giờ còn mát. Buổi chiều chợt thoảng cơn mưa rào nhẹ. [/font]
[font="]Những trận mưa mới, như mưa thử, mưa qua, mưa có chân đi. Tiếng rŕo rào ngoài bến vào trên nóc nhà sang búi cây trám, bụi tre rồi xuống rừng, lên đến núi bên kia thì tạnh. Cũng có hôm còn hơi lạnh trở lại. Cả ngày, đám người quanh lò cứ cởi trần trùng trục. Từ sáng sớm, tiếng chiêng chòm đã lên hiệu nhóm lò. Mọi lò trong làng được châm một lượt theo hiệu tù và. Những cụ cao tuổi, cởi trần, thắt lưng chàm bỏ giọt, vung đuốc như múa, chạy từ ngoài bến vào châm lửa. Những đám cỏ tế lŕm bùi nhùi bén gỗ đã bắt lửa. Các nóc bốc khói mù mịt rồi xanh thẫm. Lửa lên đẹp. Thế là cả ngày, phường săn lại vào rừng. Rồi cuộc chè chén la đà quanh các lò đến khuya. Những lò đúc đượm lửa suốt ngŕy đęm. Ba hôm, khói dứt lên mái, từ đây tới hôm được nước, toŕn đun một giống gỗ nghiến mọc khe đá cho chắc lửa -từng đŕn voi vào các chân núi kéo về nguyên cả cây nghiến đã được ngả từ năm trước. Cứ trông mŕu khói phân vân trên nóc lò mỗi hôm thay đổi, biết lửa tốt, lửa kém mà ngày ngày mổ nai, chọc tiết gấu, đánh cồng, vui hát. Lửa lęn đỏ sẫm. Rồi đỏ tím. Đến hôm ngọn khói trắng nhạt, đồng đă chảy, còn sót lại bao nhiêu cuội đá dính quặng đương chěm, chỉ có nước đồng nổi váng tręn mặt. Lại chất thêm củi, đẩy cả cây gỗ thúc vào. Nước đồng đă già. Phải giữ độ lửa cho nước đồng lúc nŕo cũng sánh nhũn ra như lụa vò. Khói chuyển da cam. Nước đồng đă được luyện đẹp. Suốt ngŕy, ném trầm cháy sực nức quanh lò. Rồi màu đỏ vàng khé sang vàng nhạt. Rồi mặt lò ngùn ngụt khói trắng bông. Mặt lò trắng bông! Đồng đă được nước. Lň đă đượm lửa một tuần trăng đều đều. Mặt lň khói trắng bông rồi. Trong làng im phăng phắc. Theo cái hèm vẫn kiêng xưa nay, các phường săn không mó đến lưới. Trẻ con không ra cửa rừng bẫy cuốc. Không đâu đụng đũa, chơi nhởn. Đâu cũng đợi đến lúc hệ trọng thiêng liêng rót đồng. Vua Thục trên Kẻ Chủ về. Trước tiên ra lò đúc đặt giữa nhŕ Nồi hầu ngoài Chiêm Trạch. Đoàn thuyền vua chủ tới bến đầu làng sớm tinh mơ. [/font]
[font="]Tiếng cồng hai bên sông nổi nhịp từ lúc thuyền còn đương ngoài dòng. Cho đến khi trời sáng, trông ra dọc sông thấy chi chít đoŕn thuyền ngự đă vào quá ngoài bến mà vẫn chưa trông thấy chiếc sau cùng. Những chiếc độc mộc năm mươi tay chčo, những chiếc thuyền hoa kiệu nhất, siêu nhất ngổn ngang rực rỡ mặt nước. Rồi tiếng phách nhịp cho thuyền đậu, tiếng mő canh lướt lên lướt xuống. Người đổ ra xem thuyền vua nghìn nghịt hai bên sông. [/font]
[font="]Bạn chèo gióng giả Chèo chơi bạn nàng Huầy dô huầy dô Bái hồ là huậy Là hỡi lên dô Bái hồ là huậy Là huầy dô huậy Chèo chơi một mái cò bay Hỡi bạn nàng hỡi dang tay cho đều [/font]
[font="]Tưởng như suốt quãng sông Lú ra đến sông Cái, nơi nào cũng nổi tiếng reo, tiếng "dô huậy" hòa trong tiếng cồng nhịp nhịp. Vua Thục cởi dải hai vạt áo chồi đỏ, hàm râu quai nón quết tua tủa trước ngực trần. Các lão ông ra đón vua tận ngoài bến. Nồi hầu đă đi việc quân, về xem các lň đúc dưới Ninh Hải. Bŕ Đô cůng các lão bà ra đứng đón vua chủ. Đống vŕ Vực cao lớn giữa đám trai lŕng. Mỗi chú mặc tấm áo giáp da trâu nhuộm cậy, đỏ tía mŕu mận. Về làng, các chú cũng như trai làng. Trên mặt lò, khói nhẹ nhẹ trắng, vân vân. Vua chủ nhìn lò đồng hồi lâu, rồi hỏi:[/font]
[font="]-Mẻ này thế nào?[/font]
[font="]-Đội ơn vua chủ, từ lúc vŕo lò, mưa thuận gió hòa. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-Làm sao giữ được tiếng tên đồng Chiêm Trạch như các lò mọi năm. Một lão ông nói:[/font]
[font="]-Trong nghề đồng, khó nhất cái đổ khuôn tang, khuôn chân vŕ vào nước cuối rồi mà lúc làm nguội, soi lên vẫn bóng như gương, chục chiếc như một. Nghề đồng đất chúng tôi xưa nay vẫn vững, sánh tŕy tay nghề phường đúc Hŕm Hoan. Xin vua chủ yên tâm. Vua Thục cười ha hả:[/font]
[font="]-Bởi thế mà tôi về lò đúc nhà Nồi hầu rót mẻ đồng này để cầu cho tám cõi được như Chiêm Trạch. Vua Thục cầm chiếc gáo đất, múc vào lò. Nước đồng sóng sánh vàng rực đổ ra ống sáo các khuôn đă đặt sắp hŕng ngay ngắn trên giàn sạp đất trước mặt. [/font]
[font="]Rồi ném áo xuống phản, cũng để trần lưng như các cụ, vua Thục đổ khuôn với các cụ. Suốt buổi sáng, rót hai mươi ống, được tręn trăm khuôn. Ngŕy đổ khuôn đầu tięn, cả vùng mới linh đình thành đám hội. Các lão bà phóm phém nhai trầu đứng thành đám ngoài đầu ngõ, hát nhịp cho các cô gái múa bài bông. Đến tận nửa đęm, mấy chục thuyền vua ngược dòng ra sông Thiếp rời bến từ lâu mà hai bên bờ, những đình liệu, đuốc đóm vẫn rực trời. Tiếng reo vang măi lên ngược. Các lò rót đồng xong. Mấy hôm sau, ngâm nước phá khuôn. Lại bắt đầu việc lŕm nguội. Từng đống mũi đồng cao như gň. Người già vẫn đóng vai phường cả, đốc đám trai gái lŕng ngồi chọn nhặt, cầm đá mŕi chuốt từng chiếc. Những mũi tên nổi bóng nhọn hoắt. Đám trẻ con lấy mảnh tre cật khía vào lòng mũi sạch hết đất giắt. Rồi lá chuối khô lau nhẵn trong ngoài lưu ly lên như nước. Sau cùng, các lão bà đếm, bó lại từng chục, mỗi chục chầu hai chiếc thành mười hai. Bó tên buộc dây mây chắc như đinh đóng cối. Tải lęn kho Kẻ Chủ, quăng quả thế nŕo cũng không xê xích được. Từng đŕn voi thồ mũi đồng lęn Kẻ Chủ. Trên bành voi, quản tượng ngồi trang nghiêm giữa những thúng mủng chồng chất các bó mũi. Ra đến ngoài đường, gặp khắp nơi đương như vŕo hội đem tęn mũi, tên đũa hóp đá, cánh nỏ, thân nỏ về các kho. Đoŕn thuyền, đŕn voi ngựa, xe quệt trâu kéo. Đâu cũng nô nức. Mŕ trời đất khéo thu xếp. Mọi nơi vừa dẹp các lň đúc, můa nắng oi nồng thật sự mới đến. Những cơn mưa nặng nề tới trước. Những trận mưa rŕo liên miên sầm sập, trắng xóa phương trời. Nghe phía nào cũng miên man tiếng mưa. Cả ngày đến chập tối, hết hôm sang mai, vòm trời rưng rưng đổ cơn nước mịt mùng. Dòng sông dềnh lên, ngập vào các bãi, các chân tre, những bụi chuối. Những chân lúa chiêm muộn đã ngập cả. Nước còn ngập ròng rã. Lại đến tao phải mò các vực, các chuôm ở cửa rừng bứt lúa ma về ăn. Một đŕn voi lướt thướt chui trong mưa vào xóm. ạng Đô Nồi và ông Đô Lỗ cùng về Chiêm Trạch. Có đến cả chục thớt voi lừng lững vào. Những toán quân quan chạy trước chạy sau rầm rập giữa làn mưa mù mịt. Mưa to thế, mà cả làng đã biết quan quân ta về. Người khắp xóm đội mưa kéo đến. Mấy cụ giŕ bước ra, túm lại hỏi:[/font]
[font="]-Các đức ông vẫn cňn đi giục các cői đem đồ đúc, đồ mộc về kho ŕ?[/font]
[font="]-Không phải. Các nơi xong tất rồi. Năm nay, cői nào cũng xong sớm, vào kho cả, đâu vào đấy.[/font]
[font="]-Thế hai ông đi đâu mŕ lặn lội nhường vậy? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Lên ngược nghe binh tình.[/font]
[font="]-Binh tình thế nào?[/font]
[font="]-ý chừng quân Triệu lại nhăm nhe đấy. [/font]
[font="]-ạ hay! Mọi người lặng yên. Người già không bao giờ quên họa quân Tần ngày trước. Và cả đứa trẻ ẵm ngửa cũng phải trải gian nan quân Triệu năm trước rồi. Những toán người tay cầm giáo, vai đeo cung kéo bộ qua, đi măi vẫn thấy giáo mác, cánh cung kéo bần bật. Suốt ngày, đâu cũng nghe rùng rợn tiếng đâm chém, tiếng thét hỏi:[/font]
[font="]-Tống được bao nhięu lương?[/font]
[font="]-Người trốn hết rồi, không lấy được hộc nŕo.[/font]
[font="]-Đứng lại.[/font]
[font="]-Chém đầu thằng kia lŕm răn.[/font]
[font="]-Đứa nŕo đi tống lương mŕ chưa đem về nộp quan đủ gạo, thịt, rượu, phải chết như thế. Khói đốt nhŕ bốc ngất trời. [/font]
[font="]Tiếng người gào khóc trong lửa. Các nhà chài lưới dưới sông, các làng, các bãi, lại dắt díu nhau chạy vào núi. Những đŕn trâu bồn lẫn với người đội người vác. Trốn vŕo rừng mà vẫn rùng mình nghe tiếng quát, tiếng rú đinh tai. Ai cũng đương nhớ lại. Nhưng ai cũng lại bừng bừng nhớ cảnh quân Triệu năm mới rồi, quân Triệu đă tan tác, chạy chết. Một cụ già vuốt râu, nói pha trò trống không:[/font]
[font="]-ừ mà cũng phải, ta tích trữ binh lương đầy các kho, nhiều quá thì cũng nên đem chia cho bọn úy Đŕ với. Rồi cười ha hả. Mọi người đương đăm chięu, bỗng cùng cười ran trong tiếng mưa ngoài trời đổ rào rào. Đám trẻ ríu rít đeo thời, đeo giỏ chạy đi nhặt cá rạch lęn bãi. Thoáng mắt, cả lũ đã khuất sau làn nước trời xối xả. ít hôm, chỉ còn gặt được khoảng chiêm ven bãi khỏi úng. Những nơi ngập nước, hạt thóc mọc mậm, rụng xuống, thành những chân rộc lúa ma. Lại vào giữa những ngày nắng to. Cả dãy tường thành vòng xoáy ốc hiển hiện lên trên bóng nước. Những cánh hoa súng nở trắng. Những chiếc lá trang tròn xanh lát mặt nước. Con cá quẫy đuôi đớp bóng lá. Chiếc hoa súng lung lay. Tręn cao, con bói cá ngỡ động mồi, thả cánh lŕ xuống. Sát mặt nước mới nhận được ra đấy chỉ lŕ chiếc hoa súng. Bói cá lại bay hất lên. Đàn rùa bơi thong thả. Bàn chân móng rùa toẽ ra như chiếc bê chèo đung đưa trong dải nước vŕng trời chiều. Bói cá lại tưởng con mồi lên ăn nổi, lao xuống. Lướt ngang mặt nước, bói cá choáng mắt vì bóng hoa gạo đỏ rực rỡ. Suýt con bói cá chúi vào miệng rùa đương hóng mồi. Trên bốn mặt thành, ở mỗi bậc đá có những cánh nỏ chĩa vào khoảng không. Những toán quân túc trực, mắt đăm đăm nhěn ra. Chốc, một ông lạc tướng bước nhanh vào đưa tin mới từ đường ngược về. Quanh thŕnh cấm, lại từng toán hàng trăm lực sĩ lục tục nhô lên. Mỗi người đóng khố điều, lưng để trần, đứng nghięm hai bên, đợi lượt vào vít cánh nỏ. Những toán khác đương lặng lẽ kéo vào. Đống trầm cao như cây rơm bốc khói thơm ngào ngạt. Vua Thục và Cao Lỗ đương đứng nhěn bàn cờ. Bàn cờ đặt trên tảng đá, bậc dưới cùng, ngay chân bệ nỏ thần. Chiếc chiêng đại dựa bên Cao Lỗ, như một vành khiên úp. Những nét mặt trầm ngâm. Những con mắt chăm chú nhìn quân cờ. Nhưng không phải thế. Dường như bàn cờ trước mặt chỉ để làm cái cớ gợi cho quân tướng những ý nghĩ đương bay vút sang phía trước mặt, bên kia sông. Cao Lỗ đứng dậy, xách chiêng lên. Cao Lỗ ngắm nghía lên vòm trời, rồi kính cẩn nói:[/font]
[font="]-Quân Triệu đă đến gần rồi.[/font]
[font="]-Chưa có người về báo mà ông biết được sao? Cao Lỗ chỉ tay lên những đàn quạ đương lả tả bay xuống:[/font]
[font="]-Vì quân Triệu trảy đông quá, lại động rừng tręn ngàn, chim mới vỡ tổ về nhiều thế kia. Trời vần vụ mây. Từng đàn cò trắng thấp thoáng ngang trên mặt thành. Cao Lỗ lại nói:[/font]
[font="]-Cò bay ra nhiều đến thế, quân Triệu đương men các bờ tre ven sông xuống quanh đây rồi. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-ạng định trốn tôi ván cờ nŕy à? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Được nước cờ cao cũng lợi cho óc nghĩ về việc quân. Nhưng xin vua chủ cho đánh giặc xong đă. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Ta đă hẹn ông Đô Nồi đem các tướng Đống, tướng Vực đi xem xét binh těnh quân Triệu. Có tin ấy về mới là khẩn cấp. Các tướng trên ngược chưa về, bàn cờ kia cũng vẫn giúp cho ta minh mẫn nước nghĩ trận này mà. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Đứng đây cũng nhěn rõ bên kia sông rồi. Chẳng nên cố đợi tin Nồi hầu. ở trận mạc, xảy bất trắc là lẽ thường. Bụi đường đă mờ mịt khắp chân trời kia. Xin vua chủ cho tôi lên mặt thành. Vua Thục hỏi Cao Lỗ:[/font]
[font="]-Liệu lần này uý Đà có được bao nhiêu quân?[/font]
[font="]-Nó dốc hết người ra, quyết sống mái với ta một phen nữa. Vua Thục ôm hai tay lên hàm râu:[/font]
[font="]-Thế thì nỏ thần ta chỉ phải mất công khó nhọc có lần này nữa thôi. Đã có hai ông lạc tướng trên ụ canh, ông chưa phải đem lệnh lên, cứ thong thả. Hai hàng quan lạc tướng cầm chiêng, khoác khiên, chống giáo đứng im hai bęn. Mặt thành phẳng lặng. Trên ụ canh, sững bóng quan lạc tướng, mặt đăm đăm nhěn chân trời. Phút chốc, bên kia sông đã đen kịt. Như cơn bão nước ập tới. Cả một vùng sông và hào nước quanh thành, quân Triệu đương tíu tít thả thuyền, thả mảng luồng xuống nước. Bóng tỏa sẫm cả dòng sông. Cao Lỗ quay phắt ra:[/font]
[font="]-Giặc đến trước mặt ta rồi kěa. Vua Thục đặt một chân lęn bệ đá, nhěn xuống.[/font]
[font="]-ừ, bây giờ thì vừa hay. Rồi bảo Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng lệnh cho các cánh nỏ. [/font]
[font="]Cao Lỗ bước ra mặt thành, vươn thẳng tay như treo chiêng lên, nện một dùi. Tiếng chiêng bốn phía đổ hồi theo. Vua Thục phất tay áo. Hai vế bốn mươi lực sĩ nhảy vào. Tám mươi cánh tay vươn lên. Cánh nỏ từ từ cong xuống. Suốt mặt thành, từng đợt tên nỏ bắn ra cờn lên, loang loáng, chằng chịt những làn sóng xám, sóng xanh, sóng vàng, chói lói ngang sông. Vua Thục đến cạnh bệ đá, phất tay lięn tiếp. Những mũi tên thần bay. Cánh nỏ vít xuống phăm phắp. Người kiệt sức ngã lăn. Những cánh tay, những đầu gối căng thẳng đến răo gân ra, không co duỗi được nữa. Người lăn lóc như những chiếc trống. Toán lực sĩ khác nhảy vŕo. Hiệu bắn càng gấp. Cánh nỏ chúc xuống, nhanh như chày giã gạo. Buông tay ra, lại không người nào dậy được. Toán lực sĩ khác lại ùa vào, giẫm lên nhau, gò dây nỏ vào máng. Tới tấp, hỗn độn người chạy, người ngã, người hô hét, người liệt gân lăn xuống. Chiến trận đằng đằng sát phạt ngay giữa mặt thŕnh. Từng làn nỏ khắp mặt thành bắn ra cùng với nỏ thần liền một dải kín như mây đùn từ mặt nước lên. Tiếng nỏ xé gió như sét đánh liên hồi. Một lúc. Tan khói. Những bãi cát ven sông lại lặng lẽ như mọi ngày. Cả một vệt dày đặc quân Triệu lúc nãy đã biến đâu mất. Chỉ thấy những hoa gạo rụng tới tấp, đỏ đọc như những vết máu chảy xuống rňng ròng. Vua Thục chỉ tay:[/font]
[font="]-Các ông trông kìa. Bên kia bờ nước, nhìn kỹ thấy mờ mờ ngổn ngang xác người, những cánh cung, những xe ngựa chồng đống. Nhưng cứ im như gò đống bãi tha ma. Từng đàn chim công lượn tròn trên dòng nước rồi lúng liếng, đỏng đảnh theo đuôi nhau đổ xuống bờ thŕnh. Cả trăm, cả nghěn con công đậu. Đuôi công mở ra, lung linh múa. Trňn xoe, rực rỡ biếc xanh, trắng bạch, vàng rực, đỏ hồng. Đuôi công xôn xao chụm lại, xoč ra, quay tròn, lộng lẫy ánh xuống mặt nước. Bên tường thành công múa hóa ra một cánh đồng hoa trà đỏ, hoa mơ trắng, hoa cà tím, vô vàn các thứ hoa kỳ lạ đương rực rỡ nở. Vua Thục cười ngất:[/font]
[font="]-Các ông trông! Trời sai đŕn công về múa mừng ta thắng trận. Bốn mặt thành, tiếng quân reo ầm vang. Vua Thục vỗ vai Cao Lỗ, lại nói:[/font]
[font="]-Nỏ thần ta mất công lần này nữa thôi. Quả như lời tôi mà. Cao Lỗ đứng lặng, nhěn sang sông, rồi nói:[/font]
[font="]-Phải cho người đi thám xem úy Đŕ sống hay chết. Vua Thục dõng dạc:[/font]
[font="]-Ta sẽ cho người đi ngay. Bây giờ ông hẵng lấy ngựa ra các cői báo tin thắng trận. Nội nhật trong ba ngày, kéo về đủ trăm con trâu béo, gạo nếp, rượu. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Đương cňn giữa độ cŕy! Vua Thục hỏi lại:[/font]
[font="]-ạng bảo thế nào? Cao Lỗ đáp:[/font]
[font="]-Trâu các cõi hiện đương làm mùa ngoài bãi, chưa đến lệ lấy trâu thịt.[/font]
[font="]-Nhưng ta phải mở hội khao quân tức thì. Cao Lỗ cúi đầu giây lâu rồi nói:[/font]
[font="]-Hằng năm, vua chủ có lệ lấy trâu thịt nhưng cũng chưa khi nào hạn bắt trâu đương làm giữa bãi. Vả chăng, mấy lâu nay, bốn cõi thật vất vả. Nhờ phúc to vua chủ được thần Rùa cho lẫy nỏ, mới đuổi được giặc, thiết nghĩ chẳng nęn bắt trâu lúc này... Vua Thục quắc mắt:[/font]
[font="]-ạng không biết vui được như ta đương vui rồi. Trông trước mắt kia, từ đây suốt đến Phięn Ngung chưa chắc đă còn thấy đủ bóng nửa con ngựa bố con uý Đŕ. Thế thì phải hội quân tiệc to đến nhường nào mới bõ công khó nhọc trận này. [/font]
[font="]Cao Lỗ lặng lẽ như đứng một měnh. Tự dưng nhớ lại ngày ở Vũ Ninh về, bỏ cày dưới bãi theo vua. Trải ngoài mười năm giặc Tần phạm khắp cõi. Long đong không lúc nào biết đâu nơi ăn chốn ở. Vua tôi cůng gối đất, có khi phải vặt cỏ ăn, dầu dăi, khó nhọc, chẳng lời nào nói cho thấu hết nỗi. Lúc bấy giờ chỉ mong sao thiên hạ được có ngày vỗ yên, tát cá, cày bãi, dệt vải, đủ cái ăn cái mặc. Vua tôi cũng như mọi nhŕ, sớm tối được miếng ăn miếng uống. Nghĩ thế đă là nên hội vui rồi. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Vua chủ có nhớ những ngày giặc Tần...[/font]
[font="]-Việc khi mở nước ấy bao giờ quên được![/font]
[font="]-Còn nhớ tôi với chú Đống đem hai con trâu bắt được đi lŕm kế giết Đồ Thư. Mưu diệt tướng giặc to nhất mŕ phải mất hai con trâu, vua tôi nghĩ cùng xót ruột. Đến khi giết được Đồ Thư mŕ còn dắt về được một trâu, ai nấy đều hớn hở. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-Ta vẫn nhớ chuyện ấy như mới hôm qua. Nhưng mà bây giờ khác xa ngày ấy. Cao Lỗ vẫn khăng khăng:[/font]
[font="]-Không, không... Vua Thục nghiêm mặt, quát:[/font]
[font="]-Lộng hành lắm, lộng hành lắm rồi. Đi đi cho khuất mắt ta. Cao Lỗ nhợt mặt, chắp tay, lůi ra. Vua Thục nhấc chiêng, cầm chiếc sừng trâu đong rượu gő ba tiếng. Một lũ các quan lạc tướng, tay xách giáo, lưng đeo nỏ, lục tục bước tới. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Lệnh cho các cõi nội nhật ba hôm đem về trâu một trăm con... Quan lạc tướng lạnh lůng khích một câu:[/font]
[font="]-Vua chủ mở hội khao quân, ai dám gàn quải! Vua Thục vẫn chưa qua cơn giận, hét:[/font]
[font="]-ạng nói ai gàn quải? Quan lạc tướng sợ quá, bỗng run rẩy:[/font]
[font="]-Vua chủ khao quân... Vua Thục gầm lên:[/font]
[font="]-Trăm con trâu... trăm con trâu...[/font]
[font="]-Dạ... dạ... Quan lạc tướng nói:[/font]
[font="]-Xin cho các cõi cùng được mở hội. Vua Thục lại cười khà khà:[/font]
[font="]-Phải, phải, các cõi cùng mở hội khao quân. Các quan đã lui xuống. Quản tượng đưa voi vào đợi rước vua chủ dưới chân thành. Vua Thục còn dừng lại trước bậc đá. Như nói một mình:[/font]
[font="]-Nỏ thần! Nỏ thần! Nhờ nỏ thần, ta đă bắn tan úy Đŕ, từ nay vững được tám cői. Của báu nỏ thần trên thế gian chỉ có một mình trong tay ta, chỉ một mình ta có. Cửa thành cấm này không ai được dòm ngó đến. Từ nay cấm ngặt. Cả Cao Lỗ cũng không được đặt chân tới. [/font]
[font="]VI [/font]
[font="]... Cho khuất mắt ta, đi đi... Cao Lỗ bước xuống bờ tường. Tự thấy mình là người có tội, mà lòng tràn uất ức, không biết nói sao. Phải đi. Làm thế nào bây giờ? Đã chập tối. Các phường trong thành, đâu cũng rực rỡ ánh đuốc. Tiếng trống, tiếng cồng âm vang dồn dập. Ngŕy hội thắng trận nô nức đă bắt đầu từ Kẻ Chủ ra các cői. Cao Lỗ nhìn vào trong thành. Những ô cửa đã lên đèn, soi tỏ cả nghìn vừng trăng trắng bạch cùng một lúc mọc đều. Tưng bừng từ thành nội... Nhưng mà trong nơi cung cấm ấy có những người suốt đời chỉ được nhěn cái vui thiên hạ rồi chết già ở đấy. Đấy lŕ đời những nŕng hầu, như đời Tŕm. Đời Tŕm, bao nhiêu gian truân éo le! Năm ấy, Tàm chỉ mới trạc năm, sáu tuổi. Mở mắt ra lúc nào cũng thấy mặt nước sông Lú đầu bè. Nhà Tàm ở trên mặt nước, xung quanh mái phên, lủng lẳng lắc lư những chân lưới hòn cuội va vào cục đất nung. Nhà bè áp bờ ghép gỗ kê trên mặt ống bương, rồi giát mai. Xa trông như một khoảng bãi đất kéo dài ra mặt nước. Có lẽ vì cả tám đứa con với bố mẹ quanh năm sống nhờ sông nước, nęn phải ở bè cho tiện, Tàm cũng không hiểu. Tàm bé nhất nhà. Suốt ngày, mọi người mò lặn dưới nước. Bố với mấy anh nhớn vác chũm đi úp ven bờ. Có ngày câu chạch, kéo tôm, có ngày đi bắt ốc. Những hôm rỗi rãi, mẹ lại dắt con lên bãi hái dâu. Dọc bãi trồng dâu nuôi tằm, trồng chuối và dứa dại lấy sợi dệt. Đęm hôm ấy, trăng đầu tháng như chiếc lá lúa phơ phất góc trời. Ngôi sao le lói cũng lặn rồi. Sáng sớm, mặt đất mặt nước cňn mù mịt, lẫn lộn. Nghe một tiếng rền cuồn cuộn như cơn sấm chuyển động từ chân núi ra. Tiếng người tiếng ngựa hay cả bao nhiêu voi đàn loạn rừng ***g xuống bãi. Hay mưa ống bão ống ập tới. Bố mẹ và các con ngồi dựng dậy, ngơ ngác. Không trông thấy gì, nhưng lập tức biết đấy là quân Tần tràn về. Thôi thế là không kịp trốn vào núi được. Cái bè chơ vơ trên mặt nước sương mù. Một đám người lố nhố nhảy xuống đầu sŕn. Bọn quân quan đi nă lương.[/font]
[font="]-Trâu đâu? Trâu![/font]
[font="]-Không có trâu dưới nước.[/font]
[font="]-Không... [/font]
[font="]Lập tức, những mũi giáo x** xuống. Cả nhà, bố mẹ con cái chết rụi giữa đống tay nải và gánh ống cơm lam dựng bên vách. Quân Tần đốc lương lại sùng sục đi nơi khác. Tiếng người hấp hối, có lúc rống lên, có lúc rên rỉ. Tiếng máu chảy ghê rợn, óc ách mạn bè. Bỗng bé Tàm chui ra từ trong đống xác người. Tàm nhìn xuống không biết bố mẹ, các anh các chị đâu. Chỉ thấy một gò máu. Tàm trèo lên bờ, chạy vào trong sương. Hai tay ôm mặt. Cứ mở mắt, Tàm lại thấy đống máu và những mũi giáo xoàn xoạt x** xuống. Tiếng người thét, người khóc. Tàm gào lên. Không biết đã mấy ngày mấy đêm, bao nhiêu ngày đêm. Tàm cứ chạy, chạy mãi. Một ngày kia, Tàm mở mắt. Tàm thấy mình nằm bên một tảng đá, cỏ cao kín mít. Trông lên, bối rối cỏ xanh ngập quanh mặt. Nhưng nhìn kỹ, lại thấy trên ngọn cỏ thấp thoáng những con mắt đen láy. Những con mắt đen lay láy, nhiều quá, lung lay tręn các ngọn cỏ. Tàm chống tay, ngồi dậy. Những con mắt hốt hoảng chạy giãn. Tàm thấy đấy là một đàn vượn lông đen mượt. Những con vượn mẹ bước lưng gù gù. Đàn con lóc nhóc theo. Vượn mẹ ngồi quay mặt lại. Vượn con xúm quanh mẹ. [/font]
[font="]Vượn mẹ cứ ngồi ngắm Tàm. Tàm nhìn vượn mẹ với đàn con ríu rít loanh quanh. Vượn con trèo thoắt lên vai mẹ. Hai con mắt ngấp nghé. Tàm bỗng nhớ mẹ. Tàm ứa nước mắt. Những con vượn mẹ thấy nước mắt giàn giụa trên mặt Tàm, nhìn trân trân. Vượn mẹ có biết đấy là những giọt nước mắt. Rồi hoàng hôn xuống lặng im. ánh nắng còn hắt lên vàng rực một góc rừng. Những con vượn kiếm ăn rải rác các rừng tụ lại, kéo nhau lên ngủ trên hang đá cao. Vượn gọi nhau, chốc lại đứng hai chân trước, hú một hơi dŕi. Ngộ còn con nào mải kiếm ăn cũng phải biết nghe hiệu mà về theo đàn. Còn con vượn nào vẩn vơ dưới rừng. Không biết. Chỉ thấy một mình Tàm ngồi đấy. [/font]
[font="]Những vượn mẹ đă đứng dậy, bước đi. Vượn con vớ đuôi mẹ leo tót lęn cổ. Vượn mẹ không để ý. Bước thủng thỉnh, thong thả. Cả mấy vượn con lúc lỉu đánh đu tręn vai trên lưng. Xung quanh lặng ngắt. Tàm đứng dậy. Tàm chạy theo đàn vượn. Những vượn con, đã quen mắt nhìn Tàm từ bao giờ, không để ý có người đi cůng với. Vượn mẹ vẫn thủng thẳng, thong thả bước. Đęm ấy, Tàm ngủ trên hang đá. Đŕn vượn chúi vào nằm khe nào, Tàm không trông thấy. Trong bóng tối, có lúc nghe tiếng gừ gừ. Không biết vượn mẹ mắng con hay vượn con ngủ mê. Rồi Tàm cũng ngủ thiếp. Có một lúc, tiếng rít réo đinh tai. Tàm giật mình thức dậy. Xung quanh vẫn tối mịt. Nhìn mãi mới nhận ra khoảng cửa hang mờ mờ. Thói quen, vượn thường ngủ từ chập tối, dậy sớm. ở trong hang mà dường như đánh hơi được mặt trời sắp mọc phía nŕo, có hơi ấm má bên trái hay bên phải. Thế là gọi nhau xuống rừng. Tiếng hú, tiếng rít vang động các vách đá từ lúc cňn tối đất, chưa trông thấy mặt trời đâu. Tàm cũng theo đàn xuống rừng. Chẳng mấy lâu, có Tàm trong đàn, vượn thường đến kiếm ăn cánh rừng ấy. Chốc chốc Tŕm lại khóc. Đấy lŕ những khi Tàm nhìn đàn vượn con tíu tít trèo leo lên vai lên cổ vượn mẹ. Nước mắt Tàm chảy vệt hai bên má. Những lúc ấy, vượn mẹ, vượn con không hiểu thế nào, chạy lùi ra xa. Con mắt lơ láo nhìn, lạ lùng. Cứ đứng đấy, đến lúc thấy má Tŕm đă khô nước mắt, mới lại cùng nhau đi hái quả ăn. Đương můa ngõa. Quả ngõa chín đỏ thậm. Lá ngõa tròn che thành tàn tán một vùng mênh mông xanh liền cây nọ cây kia. Quả ngõa to bằng nắm tay, bằng quả bưởi, chi chít từ gốc cây lên đến cành la, trĩu từng chùm. Cánh rừng thơm nức mùi ngõa. Các loài ăn quả ăn cỏ lượn lờ đi lại rối rít như người đi hội lŕng. Từng đŕn hươu nai kéo đến. Con hươu sao rướn cổ nhìn quanh, rồi hục vào gốc ngõa, rứt cả chùm ra nhai tóp tép. Chốc chốc, ngứa khoeo, lại đạp hai guốc chân sau. Cái đá hậu đụng vŕo con nai khác vừa đi tới. Nai giật měnh nhảy dựng đứng hai chân trước. Thế lŕ bao nhiêu hươu nai trong rừng ngõa chồm lên, đá trước đá hậu loạn xạ rồi cất cẳng giỡn đuổi nhau đi tận đâu xa. Hôm sau mới thấy quay lại. Nhưng không biết có phải vẫn đŕn hươu đŕn nai ấy không. Những con gấu lầm lì nằm như lợn, hai chân trước quơ một ôm quả ngõa, cả quả xanh quả chín, nhá rau ráu. Hết ngõa ở gốc này, gấu lần sang gốc khác. Đêm nằm nhai tới khuya. Rồi ngủ luôn đấy. Có lẽ cho tới khi gốc cây chỉ còn lại vết nhựa ngõa sần sùi, những con gấu mới chui ra khỏi rừng ngõa. Đến khi một đŕn voi ập tới, cả cánh rừng rung lên như gặp cơn bão cạn xoáy trong khe núi ra. [/font]
[font="]Vòi voi quật tan hoang, trống hốc. Cả quả, cả chùm, cả từng tàu lá, cành lá cuốn tuột vào miệng. Những đàn khỉ, đàn vượn vào rừng ngõa, như những con chim chích lẳng lặng và tưởng như chẳng thấy đâu rung chuyển. Cánh tay dài khéo léo, vượn nhẹ nhàng bứt một quả rồi trèo lên ngọn cây, hai bàn tay bưng, cắn ăn. Có khi tìm được tảng đá thoáng, cả đŕn đem bŕy đống ngőa ra. Tay bê một quả, đưa lên miệng. Hàm nhằn thật nhanh, thật nhanh. Cây ngõa cổ thụ, gốc to như con trâu đầm giữa vũng bùn. Những cành lá trĩu ngay trên đầu. Tàm với tay lên, đâu cũng được. Tŕm chọn quả ngõa to bằng cái đấu, chín đỏ lịm, thơm nức. Tŕm đem ngőa ra ngồi trên tảng đá. Cùi ngõa đỏ lừ. Cục mật giữa ruột trong như mật ong[/font]
[font="]-ngọt mát hơn mật ong. Tàm nhai thong thả. Thỉnh thoảng, Tàm bẻ miếng cùi, đưa cho vượn con. Lại cho vượn mẹ cục mật ngõa ngọt lự. Chẳng bao lâu, Tàm đã thân thiết với đàn vượn. Có lúc vào rừng ngõa rồi, mà cả đàn cứ đi theo Tàm. Tàm biết vượn muốn ăn quả ngõa chín. Quả Tàm hái ngọt hơn quả vượn hái lấy. Tàm chọn quả ngõa chín, chìa cho cả đám. No rồi, nằm ềnh ra cỏ. Lơ mơ him mắt phơi nắng ấm. Có khi đŕn vượn quẩng mỡ, vui chạy giỡn lên. Tàm bỗng cười khanh khách. Tiếng cười giòn như tiếng nước reo trên đá. Thế nhưng đŕn vượn không ngơ ngác chạy lùi ra như lúc trông thấy nước mắt Tàm chảy trên má. Vượn vẫn múa hai tay dài nghêu lên đầu Tàm và tiếng cười của Tàm vòng quanh. Hết mùa ngõa đến mùa dưa đất. Rồi mùa trám, mùa mơ... Tàm đi kiếm ăn theo đŕn. Cứ thế, không để ý biết đâu được ngŕy tháng khác nhau thế nào. Đôi khi chợt trời mưa, trời nắng mới nhận ra trời đất đă đổi můa khác nhau. Đęm ở hang giá buốt. Nhưng Tàm đã biết tìm đá đánh lấy lửa. ở nhŕ, mỗi người đi đâu đều có hňn đá đánh lửa giắt cạp khố. Tŕm đă biết được cách đánh đá. Tŕm dọi đá cuội vŕo nhau thành lửa, sưởi. Những con vượn lông dày đen mướt, không biết rét, ở khe nào cứ đứng nguyên chỗ ấy. Những con gấu yếu chịu lạnh đã lù lù vào nằm một góc. Con rắn, con trăn lặng lẽ quấn mình quanh vấu đá gần lửa, im lìm ngủ vùi. Có hơi lửa, hang đá ấm hẳn hơn. Rồi lại tới những ngŕy ẩm ướt. Các loài chim ở đâu về kêu râm ran trên vòm lá xanh tơ. Đằng kia, hoa ban trắng mờ hơi sương. Ngoài rừng, bướm bay đàn rập rờn. Ngỡ ban rụng từng cánh, ban vàng, ban tím khác nhau. Mới lại sực nhớ trời đã ấm, chim non sắp ra ràng. Rét buốt hay mưa ẩm ướt lầy lội, đàn vượn cũng cứ đúng lệ, trời còn tờ mờ chưa dựng sáng đã hú gọi nhau xuống rừng tìm cái ăn. Tàm cũng quen thế. Tàm theo đàn vượn xuống rừng từ tinh mơ. [/font]
[font="]Váy áo vướng đá vướng gai đă vương đâu từng mảnh rách tươm hết. Ngày ở nhà, Tàm còn bé, thường theo mẹ lên bờ xe rọi đánh sợi tơ dứa, tơ chuối. Tàm lấy lá dứa ngâm xuống suối, phơi nỏ. Bã lá dứa tơi thành đệp trắng nõn. Tàm kết lại, quấn lên lưng, lên vai. Trời lạnh, ấm chẳng khác mặc váy áo. Xa trông, Tàm hệt con vượn trắng đầu tóc đen, như con vượn bạch đốm lông đen hai má. Tŕm đi giữa vượn mẹ, cao bằng vượn mẹ. Nhưng khác mŕu hẳn, vượn mẹ đen tuyền, hai má đốm trắng. Thế lŕ Tàm lại thuộc nếp sinh sống mới, đi đâu cũng có đŕn. Chỉ phải cái vào mùa lạnh, rừng hiếm quả ăn được. Đŕn vượn vẩn vơ đi těm quả trám, có khi phải ăn nắm lá thờn mát, lá ngót mấy ngŕy. Tàm không kiếm được gì để ăn. Lŕm thế nào bây giờ? Tàm chưa biết đan lưới săn. Tŕm không đẽo được nỏ. Không có gạo lŕm cơm, làm bánh dày, bánh lắng. Không có mật mía làm bánh mật. Không có thóc rang làm bỏng. Ngồi nhớ lại, Tàm cũng chưa nhớ ra được mọi cách, chưa biết tên hết các bánh mẹ đã làm. Mẹ ơi! Ngày trước, chỉ mới được trông mẹ nặn bánh, nấu bánh. Biết làm thế nào. Phen này chết đói mất. Tàm nhớ ra cái bánh ngói còn dễ làm. Mọi lần, Tàm vẫn xem mẹ làm. Những khi chơi nhởi trong bãi, các chị cũng hay tìm đất hun làm bánh ngói ăn. Tàm dần dần nhớ... -ờ, bánh ngói, bánh ngói... [/font]
[font="]Bánh ngói chỉ bằng đất thě chắc làm được. Chỗ rừng ẩm ấy có thể đŕo được đất lŕm bánh ngói. Tàm tìm đá nhọn, lấy cây hóp mài đốt cho sắc một đầu, rồi đŕo. Suốt ngày, được một hố ngang bụng. Tàm lại đào. Tàm đã khoét lên được một mảng đất thó dẻo. Ngửi hệt můi đất bánh ngói rồi. Mảnh đất xám tro, mặt vân lęn vệt gân nâu non đỏ như son. Thật mịn, mềm, nhấm không thấy sạn. Nhưng vẫn cňn hơi ủng mùi bùn lá chết. Tàm xắn được một đống đất thó lęn rồi nặn ra từng thỏi bằng ngón tay. Nhớ có lần mẹ đă vê vê thế. Những khi bắt đầu mùa lạnh, lại có mưa dầm rả rích, hôm nào không đi kiếm cái ăn dưới nước được, mẹ lŕm bánh ngói cả nhà ngồi nhấm nháp. Tàm phơi một lượt miếng đất trên mặt đá. Tàm đem những vỉ nứa, đặt ghếch cho đất mau khô cả hai mặt. Đất đă bay hơi, ngả màu xám trắng. Nếm bùi bùi đầu lưỡi. Dễ thường Tàm đương thèm mà nghĩ thế hay sao. Vượn mẹ xán lại, nghé nghiêng, nhòm vỉ đất thó. Tàm đưa mẩu đất. Vượn giơ hai tay cầm, cũng đưa lęn mũi, như Tàm vừa làm. Nhưng vượn mẹ không thè lưỡi nhấm miếng đất mà vượn mẹ cứ cầm khư khư, không dám bỏ xuống. Những con vượn con ngồi đông đầy quanh Tŕm. Tàm đoán vượn con muốn được bắt chước lŕm như vượn mẹ. Tàm đưa miếng đất thó. Những con vượn tranh nhau cầm ngửi rồi lại ôm miếng đất xuống ngực. Quanh quẩn chơi nặn đất với vượn thế, Tŕm cũng khuây khỏa. Tàm tìm các búi cỏ, lấy về một ôm cỏ tế và cành sim đã khô. Những thỏi đất được xếp bằng xuống mặt hố, lót cỏ tế, tręn phủ cành sim. Tàm đánh bùi nhùi lửa châm vào đống rấm. Khói bốc quẩn trong hố hun những thỏi đất, rồi khói nhạt đi. Tŕm cầm từng miếng lên. Miếng đất bánh ngói nóng thoảng ngậy mùi oi khói. Tàm đưa lên miệng, cắn một mẩu. Ngói bùi bùi, khê khê. Tàm bỗng dưng lại ứa nước mắt. Mọi khi, mẹ vẫn làm thế này cho các con ăn. Tàm bọc một ôm, đem về hang. Mỗi tối lấy ra nhấm nháp hai ba miếng. [/font]
[font="]†n đất chóng đầy bụng, chỉ đỡ nhạt miệng. Nhưng lại bần thần nhớ. Tai Tàm văng vẳng nghe những tiếng ồn ào ngoài cửa rừng. Quân Tần trảy hay là núi đổ. Tàm ôm tay lên mặt. Giữa đêm trong hang, Tàn khóc gào một lúc, rồi ngủ thiếp đi. ở rừng thế này đã lâu lắm thì phải. Không làm sao tính ra bao nhiêu tháng, bao nhiêu năm. Chỉ thấy những lứa vượn con đă lớn rồi đi theo đŕn khác. Vượn mẹ, hai bịu má nhăn nheo chảy xuống, vai gầy nhô đầu xương. Phía chân sau, ngồi nhiều, lông rụng trơ từng mảng. Mấy lứa vượn con đă lớn, mấy lứa vượn con đi theo đŕn khác, Tàm cũng không nhớ. Tàm lân la ra cửa rừng. Cũng không biết cửa rừng xa hay ở phía nào. Bấy lâu ở với đàn vượn, Tàm quen nhởn nhơ rừng sâu như vượn. ở rừng ngủ núi như nhà mình rồi. Nhiều lần trông thấy con hổ đứng gườm gườm đằng kia. Tŕm cũng không biết sợ. Mŕ có nhẽ hổ cũng tưởng Tŕm lŕ con vượn. Hổ hay vượn, rồi mỗi con lại đi kiếm ăn về một phía. Vượn đi phía nŕo cũng kéo một lũ. Có Tàm bước lênh khênh giữa bọn. Những vượn con lứa này đã lại cao vóng ngang vai mẹ rồi. Sắp lớn, lại sắp đi đŕn khác. Tàm đứng tha thẩn nhìn đầm lầy. Những ngọn cỏ nở hoa xòe trên mặt nước. Tàm nhấc một bông lên. Hoa vàng nhạt, cuống dài như cỏ xước. Tàm nhận ra đấy không phải hoa cỏ. Đấy lŕ bông lúa ma. Tàm nhớ có lần mẹ vào cửa rừng, cả mấy chị em theo. Mẹ con đi bứt lúa ma mọc trên mặt bãi bùn. Không ai hái lúa ấy, mỗi mùa lúa chín rụng, lúa cứ ken dày mãi, hạt lúa mọc sùi ra như hoa cau, hoa dừa đến độ chín vŕng. Tàm luống cuống hẳn lên. Gặp được cơm ăn rồi. Tŕm ngắt từng bông lúa. Những con vượn đứng lố nhố trên bờ. Không dám lội bùn, nhưng cứ xúm xít đấy. Tàm ném lên một bông lúa. Vượn tranh nhau cướp, nhằn nhằn từng hạt. †n xong lại ngẩng mặt, hí hửng tìm nữa. Lúa ma lấy về phơi, giã. Hôm ấy, đã đủ gạo. Tàm làm được ống cơm trong hang đá. Cơm chín tới, khói thơm tỏa trên đầu ống nứa tươi. Những con vượn hếch mũi, giơ tay bâng quơ, muốn khều lấy mùi thơm. Tàm hớt một mảy cơm bỏ xuống mặt đá. Tay vượn hấp tấp chụp lấy. Nhưng lại rụt ngay. Hạt cơm nóng rát. Chốc, cơm đă đi hơi. Vượn rụt rč nhặt một hạt. Vượn đưa lên miệng từng hạt. Những con vượn khác đã đánh hơi biết thức ấy ăn được, chen đến kiếm chỗ mặt đá cňn mùi cơm nóng. Tàm và đàn vượn ăn sạch ống cơm lam dài bằng bắp chân. †n hết, lũ vượn chạy đi chạy lại hú, kêu rối rít. Vui quá. ý chừng muốn ăn nữa. Nhưng nước mắt Tàm lại ứa ra. †n cơm, nhớ mẹ. Thấy thế, đàn vượn nhảy lùi, mắt hấp háy nhìn Tàm. Đến khi Tàm quệt khô hết nước mắt trên má, đàn vượn mới lại mon men tới gần. Một ngày kia ấm trời. Suốt các cánh rừng, đã đến mùa hoa nở rực rỡ. Không biết những hoa gì, nhiều thứ quá. [/font]
[font="]Chỉ thấy lao xao những hồng, những bạch, những tím, bạt ngàn. Lại không biết đằng xa đương tới, từng đŕn bướm giập giờn hay những mảng hoa gió đưa qua lẫn lộn, lung linh lay động khắp các bụi cây, các băi cỏ. Gió nồm ấm thổi vào rừng, mọi vật đều cảm thấy phởn phơ, phổng phao, ngứa ngáy, nhấp nhổm. Con gấu núp trong hốc đă bước ra nhặt trám. Đŕn hươu sao và những con nai kéo lũ đến nhảy giỡn trên đám cỏ non xanh mởn. Những con gà rừng con vồng làn đuôi đỏ biếc mượt mŕ lên. Những con voi, những đŕn lợn động cỡn, chạy rŕo rào qua. Các cánh rừng bỗng dưng nghiêng ngả như có cơn bão cạn từ các khe núi luồn ra giữa ngày lấp lánh nắng. Tàm và đàn vượn đã ra cửa rừng từ sáng sớm. Tàm giã sẵn gạo, bỏ vào ống, xuống ngồi lam cơm ngay trên bờ đầm lầy. Vượn thích ăn cơm, lại ăn tham, nhai phồng căng cả běu cằm. Tàm đóng cọc, dựng một dãy ba ống nứa to. Một mình Tàm, ăn cố cũng chỉ hết một ống. Hai ống cơm kia để chia cho đŕn vượn. Khói đốt ống lam đă thơm lừng. Đŕn vượn vui, chạy quăng chân như múa trên bãi cỏ. Vượn biết sắp được ăn, đua nhau hú đinh tai. [/font]
[font="]Đến lúc ăn xong, người vŕ vượn cùng nằm him mắt, sưởi nắng. Những con vượn ăn no, ườn ra phơi nắng, gối lên nhau. Vượn con nằm nghếch lên đầu gối, lên bụng Tàm. Tàm nhìn lên khoảng trời xanh ló ra giữa cánh rừng. Lâu quá, quen rồi. Những sọt thóc để trữ ăn můa chưa có lúa. Bây giờ thì ở mãi đây được. Tŕm không nghĩ khi nào Tàm đi đâu. Đi đâu. Đă mờ mờ dần, đi đâu? Tŕm ở với đŕn vượn cũng giống ngày trước ở với cả nhà dưới bè trên mặt sông. Đàn vượn như anh em chị em nằm sưởi nắng chen nhau quanh Tàm. Tàm áp má xuống cỏ, ngủ say. Không biết bao nhiêu lâu. Một lúc, Tàm nghe tiếng rít, tiếng hú. Tàm đã quen tai nghe vượn gọi nhau như thế. Tàm từ từ mở mắt. Tàm trông thấy đàn vượn nhảy choi choi giơ chân trước, há miệng gào quanh Tàm. Chưa trông thấy đàn vượn đùa lạ thế bao giờ. Tàm lặng lẽ nhìn vượn mẹ, vượn con. Những tiếng rít, tiếng rống lộng óc. Những hàm răng vượn nghiến kèn kẹt. Tàm không hiểu thế nào. Rồi thình lình cả đàn chạy biến mất vào rừng. Tàm lẩm bẩm:[/font]
[font="]"à mẹ con nhà vượn rủ mình đi kiếm quả ăn". Nhưng giữa lúc ấy, Tŕm chợt cảm thấy là lạ. Tàm quay mặt ra phía rừng hôm trước có đàn phượng hoàng đất bay ra. Tàm trông thấy một đám người lố nhố vào. Tàm thoáng nhớ, Tàm nhớ ra đàn vượn đã đánh hơi biết khác, đă rủ Tàm chạy. Mà Tàm không biết. Tàm đứng phắt dậy. Tàm chạy. Những tiếng kêu đuổi theo.[/font]
[font="]-Có phải người đấy không? Phải người đấy không?[/font]
[font="]-Đừng chạy! Đừng chạy! [/font]
[font="]Một bọn đă chắn ngang phía rừng trước mặt. Đă lâu không nghe tiếng người. Tiếng vỡ oang oang, không biết ai hét, ai nói. Tàm líu chân lại, không bước được. Tàm đứng sững ra đấy. Người các phía kéo đến. Tŕm dần dần nhớ ra nhận ra hình như những người đấy là bọn phường săn. Phường săn lưới, cả săn nỏ. Những cánh nỏ, những ống tęn dài vút. Tàm là con nai, con hươu, lưới và nỏ quây quanh. Tàm chợt nhớn nhác, co chân, lại toan chạy. Một ông lão tóc bạc phơ, quấn khăn chàm, bước ra, nói:[/font]
[font="]-Đừng sợ! Đừng sợ! Những ngŕy nắng ấm, vua chủ thường về đi săn với các phường lŕng ở những cánh rừng ven sông. Toàn quân phường săn với người làng kéo vào rừng hôm ấy, từ đằng xa, đă trông thấy đŕn vượn, trong đŕn có con vượn trắng. Vượn trắng thật hiếm. Chẳng ai đă được thấy vượn trắng. Chỉ nghe nói người đời trước có lễ nộp vua Tần phải đi lůng rừng tìm vượn trắng. Năm nŕo, vua Tần cũng đňi cống vượn trắng. Thế là các lưới quây lại con vượn trắng của hiếm. Vào gần đến nơi, mới nhìn ra không phải vượn trắng. Mà đấy là người. Trong phường săn có nhiều người ở bờ sông Lú, nhưng không ai còn có thể nhận ra, cũng không ai ngờ được đấy lŕ con bé cái Tàm ngày trước sống sót đã chạy được vào rừng. Phường săn các ngả mỗi lúc kéo tới một đông. Họ đứng quây quanh. Bây giờ, thật lŕ đứng trước một người, ngang lưng quấn những đệp tơ dứa, tơ duối trắng bạch lô xô như mớ rạ. Người con gái đẹp lồ lộ. Tay lấm bůn đến khuỷu mŕ cánh tay nuôn nuốt trắng ngần. Người con gái lắp bắp, run rẩy, ú ớ:[/font]
[font="]-Quân... Tần... Phường... săn... Những người xung quanh nghe không rő. Lâu lắm, Tàm không nói tiếng người, tiếng nhớ tiếng quên mất rồi. Mà những người trẻ cũng không còn mấy ai nghe nói đến quân Tần, cũng chưa nghe ra thật. Chỉ có ông già phường cả đã nghe rõ, chợt hiểu, bèn nói to:[/font]
[font="]-Không, không phải quân Tần...[/font]
[font="]-Quân Tần... ạng già lại nói:[/font]
[font="]-Không, không. Ta là phường săn. Tàm lắc đầu.[/font]
[font="]-Cháu chạy vào rừng từ năm giặc Tần à? Tàm gật đầu. ạng lão thở dài.[/font]
[font="]-Đă ngoài mười năm rồi. Các chú này không nhớ mấy đâu. Đến ngŕy được běnh yên, tưởng người các làng ở rừng đã ra hết cả rồi. Cháu là con cái nhà ai? Tàm đã bạo hơn lúc nãy và nghe lại tiếng người cũng đă quen, nhớ dần. [/font]
[font="]-Cái Tàm... ạng lão vỗ trán, rồi hỏi to:[/font]
[font="]-Nhà Tàm ở bè à? Nhà cháu chết cả rồi mà... Tàm không biết trả lời thế nào. Chỉ nói buông gióng một:[/font]
[font="]-Không. [/font]
[font="]Một toán quân nữa kéo đến. Cả nhiều người lŕng. Nhưng cũng chỉ còn có mấy ông già mang máng biết tung tích đứa trẻ ngày trước mà thôi. Mọi người cứ trố mắt, lạ lùng thấy một cô gái như tiên sa đứng giữa rừng. Lại băn khoăn không thể hiểu được đây lŕ người hay là ma, hay đây thật là cô tiên trên trời sa xuống. Dần dần, nhiều người run sợ, không biết thế nào. Mấy người vác đến một sọt trầm, đổ xuống bęn tảng đá cňn lỏng chỏng mấy ống nứa lam cơm. Khói trầm dâng lên, thơm ngào ngạt. Mọi người cùng sụp ngồi, rạp đầu xuống vái cô tiên. Những người khác vào rừng chặt tre, buộc được cái kiệu, có đňn bốn người khiêng. ạng lão nói:[/font]
[font="]-Thuyền vua chủ ta đậu ngoŕi bờ sông. Đám người dắt Tŕm ngồi lên kiệu rồi chạy thoăn thoắt ra cửa rừng. Tàm hớt hải quay đầu lại. Không trông thấy đŕn vượn đâu. Tŕm bưng mặt khóc. Những người khiêng kiệu vẫn phóng đi như ngựa. Tŕm không thò chân nhảy xuống được. Đống trầm trong cửa rừng cňn lui hui khói. Đi đâu thế nŕy. Tàm ơi, người ta mang mày đi đâu. Tŕm hốt hoảng ôm mặt khóc rưng rức. Chẳng biết đŕn vượn kia vẫn đương bíu nhau, ngấp nghé trong rừng nhěn ra. Hay còn hãi người săn quá, đă ẩn lên tận vách đá nào. [/font]
[font="]* * *[/font]
[font="]Đęm trăng xuống mờ mờ. Cạnh bức tường đất thŕnh ốc lượn tròn, có một bóng người cắm cúi bước lên. Đến một chỗ trống, trông rõ đấy là Cao Lỗ. Vai Cao Lỗ đeo chiếc tay nải. Như người đường xa lỡ chân khuya mới về, còn len lỏi tìm xuống phường bên kia hỏi nhà chứa trọ. Cao Lỗ lần theo vòng thành xoáy dần lên cao. Đến một đầu tường, chỗ có ụ canh bỏ không. Cao Lỗ đứng lại. Phía trước mặt, bęn rặng bờ rào xương rồng mọc chằng chịt, nổi lên bóng một bức tường đầu nhŕ. Cao Lỗ rút ở tay nải đeo vai ra một ống sáo. Tiếng sáo thanh thảnh, véo von giữa trời nước mịt můng bát ngát. Tiếng sáo làm cho ánh trăng bỗng nõn nà. Dường như làm cho người nghe thấy lại dưới trăng trời đất rộn rŕng năm nao, những đám trai gái trong thành ngoài cõi đương tấp nập kéo đá ong, đội đất đắp thŕnh. Tiếng sáo làm gợn dần lên trên bức tường đen sẫm một khoảng tròn trắng mờ như có một vừng trăng nữa ai mới cời lên treo cao cao ở đấy. Cao Lỗ bước tới chỗ chân tường dưới song cửa tròn, có vòng sáng ánh đèn trong cửa vừa rạng. Tiếng hát đâu đây, rập rờn như sóng nước. Ai đi nhớ Về thương Ai nhớ ai thương ai Im lặng một lúc. Tiếng người cách tường, phảng phất. Bóng Tŕm ló ra trên cửa, nhìn xuống.[/font]
[font="]-Mình khăn gói đi đâu kia?[/font]
[font="]-Tôi phải đi đi cho khuất mắt vua chủ.[/font]
[font="]-Đi đâu?[/font]
[font="]-Tôi phải đi.[/font]
[font="]-Mình nói sao? Tàm khóc. Tiếng Cao Lỗ như giục giã:[/font]
[font="]-Chúng mình cùng đi.[/font]
[font="]-Em từ thuở bé, ở rừng lớn lên, rồi vào cung cấm, coi như đời người đă bỏ đi rồi. Tiếng gŕ gáy eo óc. Trăng đă xế xuống dải bãi ngô bên kia sông. Bóng nước lẫn vào lá ngô óng ánh, lẫn lộn.[/font]
[font="]-Mình đi, thì ai người can ngăn vua chủ bây giờ? Không, mình đừng nên đi. Im lặng.[/font]
[font="]-Mình ơi, mình đừng đi. Cao Lỗ đứng im, ngước mắt. Nhưng không trông thấy vňng cửa sáng tròn trên đầu. Một lúc lâu. Cao Lỗ tần ngần rồi nhấc tay nải, khoác lên vai, bước lấp bóng xuống những bậc thành lúc nãy vừa lên. [/font]
[font="]VII [/font]
[font="]Triệu Đŕ biết khó đánh được Thục, bčn dùng kế hiểm, sai sứ sang cầu hòa. Rồi cho con trai đi làm con tin. Lại xin cưới công chúa Mỵ Châu cho con được ở rể. Tướng quân Cao Lỗ nói với vua Thục:[/font]
[font="]"Quân Triệu lúc nào cũng nhòm ngó ta, nay nó mượn cớ cầu hòa, cầu hôn là có rắp tâm hiểm độc". Nhưng vua Thục không nghe. [/font]
[font="](Truyền thuyết Hùng Vương-Hội Văn nghệ tỉnh Vĩnh Phú 1981) [/font]
[font="]* * *[/font]
[font="]Đầu năm, můa ấm áp đã trở về. Đất Kẻ Chủ lại vào hội lệ. Mặt nước sông Cái phẳng lặng như tờ. Những đàn rùa bơi quanh cụm lá súng xanh, tròn xoe. Chiếc hoa súng cánh trắng mới nở, nghển cao, nghiêng theo gió thổi. Những lũy tre ken dày bọc quanh tường thành. Tre non trổ lá vân vân vờn lên như khói. Bóng tre giỡn gió ngả dài theo bờ tường. Bốn phía, cánh bãi, đầu làng, đâu cũng những bờ tre bao bọc. Những con đường thuôn dŕi, xa xanh, thăm thẳm. ở một xóm nŕo vẳng lại tiếng giã gạo chày đôi. Chày khua kêêng kêêng vào thành cối. Vui chẳng khác tiếng gõ vào tang trống đồng. Từng đoŕn người đi dưới những vňm tre trên các đường làng. Lão ông khăn điều đầu rěu, râu bạc phơ, tay cầm quạt trượng, mở ra, nghiêng lên, che hờ làn mưa bụi. Trai gái ríu rít từng đám. Chiếc xe trâu kĩu kịt qua. Trên xe, ngồi xếp bằng tròn những người lực lưỡng cởi trần, khố bao. Tiếng trống cơm bập bùng, lắc lư theo bánh xe. Khắp các nơi kéo về hội Kẻ Chủ. Lễ xoan mở đầu năm mới. Lŕng làng nặn trâu đất lấy khước, khiêng trâu đất ra đồng "đánh tan giá lạnh, mở việc đồng áng". Những cây tre để nguyęn cả ngọn cao vút dựng trước cửa mỗi nhà. Trên ngọn tre treo từng chùm khánh đất nung, gió lùa, reo loong coong. Những bãi trồng cà bát, lá xanh trổ phơi phới, hoa tím thẫm một dải bờ sông. Làng nào cũng vào hội, nhưng hội Kẻ Chủ bao giờ cũng nô nức nhất thiên hạ. Bởi hằng năm, vua chủ lại nhân hội đầu xuân mŕ kén tướng võ. Vui nhất mở ra hội vật, rồi đến hôm thi bắn nỏ là đóng hội. Bốn phương về đua tŕi. Lại có các quan lạc tướng ra đấu vật thử sức. [/font]
[font="]Cả vua chủ cũng lên gióng đấu làm phép cho nghiêm việc quân hằng năm. Từ mấy năm nay, hội xuân cŕng vui hơn. Đúng vŕo dịp này, thiên hạ trẩy hội còn được xem đám rước lễ cống đầu năm của vua Triệu vừa kịp dâng đến Kẻ Chủ. Từ gŕ gáy, những cây đěnh liệu tre khô đă sáng trưng các ngã năm ngã sáu đường vào thành. Trời rạng dần. Nhiều người đã tụ đông quanh gióng vật. Những chiếc xe trâu đưa tay đô các cői tiến vào đứng một lượt bên kia. Các lạc hầu, lạc tướng cưỡi ngựa tới, ném dây cương cho quân dắt ngựa vào buộc dưới rừng bàng. Bước lên lầu, các quan, mình cởi trần, choàng vuông áo khoác. Các quan võ ngồi ngoài cùng. Trong hàng, đủ mặt ba tướng anh em họ Phạm, hai ông họ Đinh, ông Cao Tứ, ông Nồi hầu với tướng Đống, tướng Vực đương sức trai mười tám đôi mươi. Cao Lỗ ngồi cạnh Trọng Thủy. Trọng Thủy cũng khoác tấm vải phủ lưng như các lạc tướng. Khác cái, bên trong mặc thêm chiếc áo thâm. Hồi trống đồng nổi hai bên gióng vừa dứt. Các tay đô vật đă nhảy vờn tay múa quấn dây, múa chào khách tám cõi về hội. Trên thềm cao, vua Thục nhìn ra đám người về mỗi lúc càng đông. Mà ngoài kia vẫn còn rộn rịch khắp các ngả đường. Hai tay đô đă vào gióng. Những bắp tay cuồn cuộn nổi chão. Những khoeo chân dựng đứng như gốc tre đực. Bŕn tay bắt xuống, đảo thế vật, người ngoŕi trông cũng đă hoa mắt. Nhưng hai tay đô ấy mới múa vờn thử dň sức nhau, rồi lại lùi ra, dang tay rảo bước vun vút quanh gióng, như đương đi těm miếng vật hiểm ở đâu đây. Các cô váy chồi yếm vải, thắt lưng hoa hięn lỏa tỏa bay tung, quấn lên tận búi tóc. Các cô tố nữ dàn quanh gióng vật, chắp tay, thả xuống từng đám trầm hương bụi đỏ như phấn. Trầm bén lửa, bůng lên. Tiếng hát râm ran thánh thót một vùng. [/font]
[font="]Trúc nở lá trúc [/font]
[font="]Vông ra hoa vông [/font]
[font="]Vây bên vợ cây bên chồng [/font]
[font="]Ngay ngày đội gạo [/font]
[font="]Nước sông cơm đům [/font]
[font="]Sang đoŕi lên bắc [/font]
[font="]Mừng ai thả sức đua tŕi. [/font]
[font="]Tiếng trống đồng vẫn điểm từng giọt. Tiếng nhịp nhŕng cầm nhịp cho đất nước vŕo hội mừng xuân. Ngoài bến, những chiếc thuyền thúng chi chít như lá tre thả ngang sông. Người vẫn còn dập dìu về nữa. Trên thuyền, đầy con trai, con gái và tiếng hát. Trọng Thủy nhìn quanh, rồi nói:[/font]
[font="]-Thật là hay, thật là hay. Tôi mới được xem đấu vật lần nŕy là một. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-ở cõi chúng tôi, đấu vật là hàng đầu các phép võ; đến đứa trẻ cũng phải biết. Hội chơi đấu vő đấu vật cũng lŕ hội kén tài. Trọng Thủy chắp tay:[/font]
[font="]-Phong tục đất ta thật lŕ quý hóa. Cao Lỗ say sưa kể:[/font]
[font="]-Hằng năm, vua chủ tôi chọn người vật giỏi, vő giỏi ra làm quan. Các quan hằng năm cũng ra đọ sức nhau. Ai đuối tŕi thì trở về làm dân các cõi. Ha ha... Vậy ở Phiên Ngung thế nào... Trọng Thủy lúng túng:[/font]
[font="]-Chúng tôi... Cao Lỗ cả cười:[/font]
[font="]-Mời ông chốc nữa lên thử một tay. Trên gióng, một đô vật ngã. Tiếng reo dậy bốn phía. Hai đô khác bước ra. Vua Thục đứng lęn, giơ tay thúc ba dùi xuống mặt trống. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Bây giờ đến tuần các quan vŕo gióng vật. Trọng Thủy có vẻ băn khoăn, lo lo:[/font]
[font="]-Đức ông... Cao Lỗ không để ý, vẫn nói:[/font]
[font="]-ừ, ai ra đấu với ai cũng được! Ai cứng cỏi nhất thě được vŕo thử tay đọ với vua chủ. Trọng Thủy kęu lên: [/font]
[font="]-Phép tắc đất ta nghięm ngặt đến thế kia ư? Cao Lỗ thong thả nói:[/font]
[font="]-Nghiêm mà không ngặt. Cõi chúng tôi, vua tôi cùng nhau cày bãi, cắm dâu, đi chân đất, tắm chung một quăng sông, lúc hoạn nạn cũng như khi yên vui, thế là thói thường. Vua Thục thong thả thúc từng dùi trống. Cao Lỗ bảo Trọng Thủy:[/font]
[font="]-Nào ông cởi áo khoác, lên gióng thử một lèo với ta. Trọng Thủy khúm núm:[/font]
[font="]-Lạy đức ông, tôi không được hiểu. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Việc võ thì thiên hạ đâu chẳng như nhau. Trọng Thủy như năn nỉ:[/font]
[font="]-Lần đầu, mới được vua chủ cho theo hầu các đức ông ra xem hội. Lại nói:[/font]
[font="]-Vả chăng, tôi đương đợi lệnh vua chủ cho lên ngược đón đồ cống. Cao Lỗ cười:[/font]
[font="]-Khéo chống chế thế. Thôi ông đừng lo, tôi không ép. ạng cứ đợi đây rồi đi đón đồ cống. [/font]
[font="]Nhưng Trọng Thủy vẫn đứng yęn, chăm chú nhěn Cao Lỗ vừa ném xuống ghế mảnh áo lông chim trĩ rồi ung dung bước ra gióng, không ngoảnh lại. Hai vai trần lực lưỡng của ông tướng võ che nửa khung cửa. Trọng Thủy trông theo Cao Lỗ, mắt đăm đăm. Cao Lỗ đă ra giữa gióng vật. Hai tay chống nạnh. Hai đầu gối hạ xuống, bŕnh ra. Một ông quan võ bước lên. Vuông áo trên lưng còn rườm rà kéo ra mép gióng, tận trước mặt Cao Lỗ. Cao Lỗ cười nhếch mép, giơ tay vứt hộ tấm áo khoác lụa điều của ông quan vắt lên thành gióng. ạng quan trịnh trọng giơ tay làm hiệu đôi bên múa vờn. Rồi ông quan võ quờ hai tay ra, bắt miếng. Cao Lỗ lắng một cái. ạng quan đă loạng quạng, chới với. Cao Lỗ hất theo. ạng quan ngã lăn giữa tiếng hò reo lẫn lộn tiếng xì xào. Một ông quan khác bước ra. ạng này cao lớn, mặt đỏ phừng. Nhưng Cao Lỗ mới chỉ nghiêng vai lắng, ông quan đã lao đầu xuống. Máu mũi đổ rňng ròng trên mặt cát. ạng chống khuỷu tay mấy lần mà không ngồi lên được. Một ông quan võ nữa ra. ạng quan võ thong thả cởi áo. Cao Lỗ hỏi:[/font]
[font="]-Sao mùi rượu lừng lên thế? ạng quan võ cười gằn:[/font]
[font="]-Có rượu mới hăng được.[/font]
[font="]-Nào, xem rượu hăng thế nào nào? Hai người múa vờn quanh gióng mấy vòng rồi vào cuộc. ạng này cũng chẳng khác mấy ông trước, vừa trở tay đã ngã bổ chửng. Cao Lỗ vẫn đứng nguyên giữa gióng. Cao Lỗ ngẩng mặt, nói to:[/font]
[font="]-Ai không say hẵng ra gióng, nào ai... Rồi Cao Lỗ ngửa cổ lên cười to một tiếng. Nghe ra không phải tiếng cười người được trận, mŕ tiếng cười gay gắt. [/font]
[font="]Đôi lông mŕy Cao Lỗ dựng lên. Sức lực các quan lạc tướng đểnh đoảng thế, rő ra việc quân có bề chểnh mảng. Ngày trước, lệnh vua chủ ban ra từ trên xuống dưới, ai cũng biết phân biệt rành mạch phép tắc khi rượu vui, với phép vua khác nhau trời vực. Khắp các gióng vật khác đóng quanh băi cũng đương rộn ră đua tŕi. Các trai tráng tay đô mới thắng cuộc, được tuyển hớn hở bước vŕo nhà quán. Các tướng, Cao Tứ, Đô Nồi, các ông họ Phạm, họ Đinh đều lẫm liệt ra gióng. Tướng Đống, tướng Vực đă vật đổ suốt mặt các đô trẻ vừa tới. Rậm rịch náo nức lạ thường. Vua Thục đă bước ra. Vua Thục ngoảnh lại các hàng quan, nói:[/font]
[font="]-Không còn ai địch với ông Đô Lỗ, với bố con ông Đô Nồi được ŕ? Đô Lỗ nói:[/font]
[font="]-Người tài các cõi không thiếu, các tay đô mới được tuyển vŕo ngồi đầy nhŕ quán. Chỉ có các quan bấy lâu được ơn vua chủ cho về Kẻ Chủ ngồi trong thŕnh uống rượu, nhiều người đă đuối rồi. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-ạng oai phong như thớt voi trận thế kia, có đến đô nňi đương sức cũng chưa chắc đă dám ra so với ông. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Tôi vẫn như mọi năm, vẫn ra giữa gióng thế nŕy. Các nhà võ ra làm quan càng nhiều, chẳng nhẽ người giỏi lại chịu lép vế tay tôi mãi hay sao. Không phải, không phải. Cánh tay bắp chân nhiều người đã chảy ra rượu cả, mỗi hội lại phải đuổi các quan về đánh cá bắt ếch ngoŕi cõi nhiều quá. Thì quả là điều đáng nghĩ. Vua Thục cười to:[/font]
[font="]-ạng nói đúng, thế nhưng chưa phải. Tết nhất, hội hč, trong thành ngoài cõi vui chơi, coi như đương nhiên mà quan nào đuối tài thì rồi về câu ếch, có gì đáng nghĩ nào. Không còn ai đáng mặt ra gióng đọ với ông, tôi với ông, ta vŕo giải vật mừng. Vua Thục hất áo xuống đất, uốn měnh múa vờn. Hai tay đô lăo luyện vào miếng khóa, nhưng không lắng. Rồi lại vươn người hoa tay liên tiếp bắt nhau chan chát. Nghe tưởng người ngã oanh oách. Nhưng đấy chỉ là những bàn tay bắt vào vế, vào vai, vào khoeo bị bật ra. Vua chủ đã tuổi tác, mà đường vật còn khí thế lắm. Hai người lại đứng yên, giữ miếng. Khắp bãi nổi sóng reo như sấm dậy. Rồi vua chủ và Cao Lỗ cùng buông tay, ra đứng giữa gióng. Vua Thục vỗ vai Cao Lỗ xong lại giơ đọ với cánh tay Cao Lỗ.[/font]
[font="]-ạng đă biết sức ta.[/font]
[font="]-Sức hổ! Sức hổ! Thật phúc cho đất nước![/font]
[font="]-Một tiếng ta thét còn như sấm động đến tận núi Ngũ Lĩnh. ạng nghe đấy không? [/font]
[font="]Rồi vua chủ lại ngửa mặt cười. Cao Lỗ cau mày nhìn Trọng Thủy đương bước lùi ra. Các trận đấu vật tuyển ở thành vua trên Kẻ Chủ thật náo nhiệt. Nhưng mới chỉ là mở cuộc giáo đầu cho các cõi. Say đấy cả tháng, khắp nơi mới vào hội thi các phép võ. Rộn rịch cả một mùa hát xoan, ngày ngày sôi sục bãi đấu, bãi tập. Suốt từ các sông con ra sông cái ngược lên, vào đến tận Cửu Chân. Những cuộc luyện thủy trận, tượng trận, mã trận, bộ trận, mỗi vùng một công phu. Voi ngựa, giáo mác ngổn ngang, rầm rộ như chông, như rừng. Năm năm, vua chủ cho mở hội chọn người khỏe vŕo các cơ ngũ trong thành ngoài cõi đầy đủ. ạng Đô Lỗ, ông Đô Nồi, tất cả các tướng đổ đi mọi nơi cầm trịch tuyển người. Hội xoan ấy, có Trọng Thủy trong hŕng các quan lạc đi tuyển. Từ khi Trọng Thủy tới, vua Thục đối đăi nhất mực đại độ. Trọng Thủy được lĩnh chức quan lạc, ngồi vŕo hàng các quan đầu triều. Trọng Thủy vái Cao Lỗ và các hàng quan:[/font]
[font="]-Tôi được theo các đức ông ra xem việc ngoŕi cõi. Xin dạy bảo cho. Cao Lỗ cười ngất:[/font]
[font="]-Nước tôi chỉ có ông được vŕo hàng quan mà không phải theo phép võ thôi đấy. [/font]
[font="]Cũng nhiều tai tiếng đồn đại từ ngŕy Trọng Thủy được vŕo thành vua. Nhưng kể ra, hai lần giặc đã tan tác như mây khói, bây giờ trông thấy kẻ phương xa phải đến làm chân tay, đi đứng khép nép, nhớn nhác, kể cả trong dân gian cũng có nhiều người hả hê. Mấy năm nay đâu đấy được yęn vui, được můa. Những việc vua quan xa xôi trên đầu, rồi cũng nhãng dần. Các quan bận bịu trong quán trước các gióng vật, các bãi đấu. Những trận vật, trận roi các nơi đă xong. Các tay đô giật giải ngoài cõi lại tề tựu về cuộc kén quan trong thành vua ở Kẻ Chủ. Cả trăm lực sĩ lên ngựa, chạy thúc ra giữa bãi, tung giáo. Đường giáo hoa bay vun vút như mây mù. Từng chiếc ngựa vượt qua trước nhà lễ. Các quan trên đài nhịp nhàng điểm trống, điểm mő. Một ngựa từ đằng cuối băi phóng tới, dừng phắt. Hai chân trước dựng đứng. Nhưng chiếc giáo tręn tay vẫn hoa đều, không thấy ngọn, không thấy cán. Chiếc giáo múa trắng như cái tŕn lụa bạch che kín đầu người đầu ngựa. Một hồi trống điểm dồn. Lực sĩ dừng tay giáo, ruổi ngựa thong dong ra đứng đợi vŕo đấu. Lực sĩ khác thúc ngựa tiếp vŕo. Con ngựa ấy bị kìm mạnh quay một vòng đầu bắt đuôi. Đường múa chợt chůng, nhô lộ cả mũi đồng, cả cán giáo. Ba tiếng mő giật thót lưng, đuổi người thua tŕi chạy buông thõng hai tay. Chiếc ngựa lủi ra, ngập lẫn trong vòng người đương chen lấn vào. Hôm sau mới đến cuộc đấu giáo. Từng cặp lực sĩ cưỡi ngựa. Tay cắp dựng giáo, vai che mộc. Hai ngựa sóng đôi vŕo trước đŕi, bỗng vụt quay ngang, lao vào quần thảo. Tiếng giáo chặn nhau xoang xoảng. Một đỡ mũi giáo bật vang khô như tiếng mő. Ai lỡ tay đâm vŕo ngựa địch thủ, bị một hồi mő đuổi ra ngay, vě lỗi đánh trộm. Cňn gãy giáo, vỡ mộc, trúng thương, đều phải loại. Hai lực sĩ quần nhau giữa nhịp dùi trống đồng buông đều đều. Vừa đủ hai chục tiếng, thế là một hồi cồng nổi tiếp lên. Hai lực sĩ ấy đã được lựa, nét mặt hớn hở, thong thả giong ngựa về trước nhà quán. Cùng xuống ngựa, vắt thừng cương lên đầu cọc, dựng giáo, xếp lá mộc dưới thềm, khoan thai bước vào. Múa giáo, đỡ mộc, đánh khiên đã tươm tất cả. Nhưng bắn nỏ mới là cuộc thi hệ trọng nhất trong nghề võ. Từ các vua đời trước, tới bây giờ, thời nào cũng trọng người tài nỏ hơn cả. Người về xem thi nỏ càng đông gấp bội. Hàng trăm, hàng trăm cây tre được khięng đến, bắc giŕn tầng tầng lên cho cả nghìn cả vạn người được nhìn thấy các tay nỏ tài trong thiên hạ. Một cột gỗ nổi dựng giữa bãi cao gấp đôi mái nhà công quán. Lực sĩ ruổi ngựa tới, hạ nỏ tì ngang ngực. [/font]
[font="]Cách cột đích một bờ cỏ mấy trăm bước, buông một phát. Tęn cắm vào cột. Rồi ngựa phi vòng quanh bãi, giữa tiếng reo sôi nổi. Mỗi lần con ngựa quay lại, người lại giương nỏ. Mũi tên sau cắm trúng đuôi tên nỏ trước. Mười lần bắn ra, mười lần tên cắm đuôi nhau thẳng tắp bằng chiếc thân giáo dài cả mấy sải tay. Cồng thắng rộn rã nổi lên. Một tay nỏ khác vào. Một phát véo ra khoảng không. Con ngựa của người thua nỏ cũng hoảng hốt, khấp khểnh chạy về cuối bãi trong bụi mù mịt. Cưỡi ngựa bắn nỏ xong, đến cuối cùng, cuộc thi đi bộ bắn nỏ. Người đứng cách xa cây đích gấp đôi tầm nỏ ngựa. Năm tiếng trống rền lęn. Giữa năm tiếng đồng ầm ầm, lực sĩ giương nỏ, rút tęn đẩy vŕo máng, bật lẫy. Dứt năm tiếng trống, người cũng vừa buông xong mười phát nỏ. Đuôi tęn trước còn rung, tên sau đã cắm tới, chồng lên thành một chuỗi ngay chăm chắm. Người lực sĩ hiên ngang bước vào quán khách. Tiếng đồng trầm rền lên báo kết thúc cả ba tao vào trận. Mai kia mới đến mùa quân thủy luyện nỏ trên thuyền. Đến tập nỏ thủy trận không phải vào cuộc tuyển nữa. Mỗi hôm, Trọng Thủy đứng dậy giữa các quan võ vừa cầm trịch thi đấu xong, ai nấy mặt đỏ rực, hể hả. Một ngŕy náo động, ganh đua kén tŕi. Cả một hàng chiếu liền các lực sĩ được chọn vào hàng quan mới đương ngồi hớn hở ăn uống ngay giữa băi. Trọng Thủy lại đăm đắm nhěn Cao Lỗ khoan thai gác chiếc dùi trống đồng dài như cái chày giã gạo lên giá trống, bước xuống ngồi vào mâm với ông Đô Nồi, các tướng Đống, tướng Vực vŕ giữa các tướng trẻ mới được cuộc tuyển. Trọng Thủy đă chăm chú nhěn ngắm Cao Lỗ như thế từ hôm mở đầu hội vật, lúc Cao Lỗ lẫm liệt ra giữa gióng, căng sức như tay đô đương độ tuổi. Đến bây giờ, Trọng Thủy mới mang máng hiểu ra cái nhěn từ hôm ấy của mình. Một hàng các quan đương bước tới. Các ông Đinh, các ông Phạm oai phong khác thường. Tướng Đống, tướng Vực trẻ măng, tấm áo chồi sẫm đỏ. ại, thân phận ta đă hai lần chạy chết ở ngay bên sông trước mặt thành kia. Vì nỏ thần ghê gớm, bí hiểm, mà cũng vì trùng điệp hàng hàng quân tướng hừng hực phương cương mãnh liệt nhường này nữa đây. Trọng Thủy chưa dám tự tiện ngồi xuống chiếu rượu với các quan. [/font]
[font="]Có chạ đi kiếm quặng đồng tręn sườn núi về đúc rěu làm dao, lưỡi cày, lưỡi câu. Lại nhóm lò làm cả khuôn âu, những bình, thạp, ***g ấp. ít lâu nữa, xong việc xây thành vua chủ, quảy cả những thứ ấy về. Ngoài cửa sông, đất sét tốt, người ta đẽo bŕn xoay, nặn nồi, vại. Hạt na, hạt trám vứt ra đă mọc thành cây. Những dây rợ cho quả ăn sớm, đă có giàn gấc đỏ gay. Đi kiếm cá về lấy lá cọ trát bůn túm lại, ninh trám. Chập tối, trẻ con hay khóc đęm đă hờn vòi bú. Tiếng người gọi lợn. Tiếng bê nghé í ọ. Tiếng dê láu táu be be. Tiếng chó sủa nhũng nhẵng. Xung quanh chân thành, người các nơi về làm đã ở ra chòm xóm, mỗi ngày một đông hơn, khắp các bãi, dọc sông. Các cụ già thường bàn nhau: đồng bãi quãng ngã ba sông này, chỉ ném hạt xuống cũng được ăn quả. Có khi rồi về đưa cả lŕng đến ở bờ thŕnh đây cũng nęn... Hôm sau, ngoài bờ sông vào chân thành, từ tờ mờ sáng, mỗi chốc một tấp nập. Những lão ông bện chão. Cái chão vóc to bằng cánh tay, xâu tảng đá ong đưa lęn rồi thả xuống, giữa những tiếng reo sôi nổi. Những ụ đất cao dần. Đám các cô gái thong dong đội đất, vừa đi vừa hát. Khói tỏa tręn đống rơm đốt giữa băi[/font]
[font="]-khói trẻ con hun chuột đồng, thui con cuốc, con rắn. Bao nhięu nhộn nhịp, rộn ràng soi bóng bên dòng sông, những hôm quang trời, làn nước đỏ nguồn lên. Con chim bói cá vẫn kiên nhẫn vẫy cánh đứng yên trên khoảng không, bất chợt bổ xuống giữa xoáy nước. Đàn rùa đương bơi bỗng dưng cất cổ, như muốn đớp con chim bói cá vừa sŕ xuống. Tiếng trống đồng thúc xa xa. Tręn sông nhô ra những chiếc thuyền dài, mũi cao, đuôi cong vểnh. Đầu thuyền, đứng bệ vệ một quan lạc thắt lưng điều. Đằng sau, một người cầm khúc gỗ tay lái đưa đẩy. Hai bęn mạn, hơn mười đôi tay chčo. Giữa khoang, cao gần chạm mui, bắc bốn gióng, trên đặt ngang cây mõ. Một quan lạc áo giáp da trâu, doạng chân, gõ nhịp cho hai bên hàng chèo. Thuyền bắt qua phải, bắt qua trái, người đứng chân giậm ván, "dô huầy huầy dô" rầm rập theo làn mõ. Mười hai thuyền quân nối nhau rẽ nước tiến ra. Đoŕn thuyền qua rồi tiếng trống đồng lại xa gần. Đến lúc tiếng trống dồn dập đưa dŕi như nổi sóng trên mặt nước, mới trông thấy mười mấy chiếc độc mộc mũi vuông điểm đôi trňng mắt đen hai bęn mạn nhô lên -đoàn thuyền vua chủ đã ra tới. Những chiếc thuyền độc mộc trường khoát bằng cả cây gỗ đại, quân quan ngồi dŕn hai bên. Người nào cũng vai trần, cánh tay đeo nỏ. Giữa mỗi khoang đặt chiếc trống đồng cao. Các quan lạc đứng thay phięn nhau gióng trống, từng tiếng trống hiệu trôi trên sông. Vua Thục cao lớn, cằm bạnh râu quai nón rậm kín nửa mặt. Vua mặc tấm áo chàm không dải, phanh ngực, hai ống tay xắn lên tận khuỷu. Lằn khăn chàm mới còn sạm màu óng ánh xanh lơ chít lẫn với mớ tóc dài. Vua Thục đứng đầu thuyền tựa vŕo một ngọn giáo đồng dựng ngược. Rồi đến thuyền sau, đủ mặt các quan hầu lạc tướng. ạng Nồi hầu ngồi một thuyền với các tướng Đinh Toán, Đinh Công Tuấn -hai ông quę trên rừng núi ngọn nước. Lại ba anh em Phạm Chung, Phạm Túc, Phạm Hòa người các cõi ngoài ngã ba sông Cái mới trúng hội võ, được chức quan lạc, cũng theo vua chủ ra xem thành. Rồi những thuyền kiệu nhất, siêu nhất chở vợ con vua nối theo. Hàng trăm tay chèo, mõ lệnh nghiêm một loạt. Sau cùng, thuyền quân thủy, thuyền nội, thuyền tuyển, mỗi thuyền lại một quan lạc đứng giữa đánh sęnh giữ hiệu nhịp chèo. Suốt dải nước dọc dài đoàn thuyền vua. Tiếng mõ, tiếng sênh, tiếng trống đồng nhộn nhịp vui mà cực uy nghiêm. Vua Thục vẫn trầm ngâm nhìn lên bờ sông. Dãy tường thành lấp lánh ánh nắng nổi màu xanh lục in lên nền trời cùng với những nét lố nhố đoŕn người kéo đất lởm nhởm cao dần -dường như từng lúc trông đă khác. Vòng thành quanh co. Có chỗ gãy khúc rồi quặt lại, nhòm xuống hào nước luồn quanh đương tới tấp bơi một dãy dài đoàn thuyền chiến độc mộc vừa vút ra như mũi tên. [/font]
[font="]Tiếng hò la, tiếng hát, tiếng trống... Tiếng cái, tiếng con bắt nhịp. Xá rộng thuyền ra Chèo về bến Lú Là hời non xanh Là hời nước biếc Nước biếc chàm pha Là ta ra thuyền Tiếng con đã cất lanh lảnh: Nước biếc chàm pha Là ta ra thuyền Huầy dô huầy dô Huầy dô huầy dô Là huầy dô huậy... Vua Thục vẫn chăm chú nhěn ra. Hai tay ôm hàm râu. ánh mắt rực rỡ, sảng khoái. Đoàn thuyền ghé vào bến mấp mé đầu bãi. Quân quan nhấc cánh nỏ, xách giáo, bước lên. Những chiếc thuyền hiệu càng lún lên lún xuống trên mặt sóng, theo nhịp trống thúc. Tất cả các thuyền đă ghé hẳn vào bến. Tiếng trống im. [/font]
[font="]Vua Thục bước tới đám quân quan đương cůng Cao Lỗ hò hét kéo đất vào chân thành. Cả bọn dừng lại, quay ra, phủ phục xuống. Vua Thục nâng tay Cao Lỗ đứng lên.[/font]
[font="]-Tôi ra đây mừng cho ông, mừng cho ông. Có đứng dưới nước trông lęn mới thấy được thŕnh ta thật kỳ vĩ. Những đoŕn người xung quanh vẫn kéo đất, đội đất. Từng bóng người đi như cắt lęn mặt thành. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Mời ông xuống thuyền rồi ta cùng các ông Đô ngắm lên thành cho thật thỏa mắt, cho thấy hết được tŕi trí của ông. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Vua chủ quá khen, làm tôi nghĩ mà thẹn. Chỉ bởi cố ạng Trọng đã dạy, mới nên thành này. Rồi nhờ được người tám cõi cùng một bụng với oai vua, lại có quân quan không phân biệt ngôi thứ, giường chiếu, quan đầu triều cũng như quân dắt ngựa, đă cùng đổ mồ hôi. Thế thì việc khó đến đâu mŕ chả xong.[/font]
[font="]-Mời ông, ta xuống thuyền. Cao Lỗ xin được thay xống áo đă lấm đă. [/font]
[font="]Cao Lỗ lên khúc sông trên nhảy ùm xuống tắm. Rồi vào lều lấy đồ mặc mới. Một chốc, Cao Lỗ bước ra, mình cao chín thước, búi tóc ngược, diện mạo cương nghị. Tấm áo chồi điều buộc dải gió bay ***g lộng. Đám các cô nŕng hầu lúc ấy đă nghỉ tay, đương tắm ngoŕi bãi cát phía cuối mom. Các cô nàng trằm mình xuống nước, váy quấn mở trên đỉnh đầu. Ai cũng lŕm như mải tắm táp, nhưng dường như ai cũng chao mắt nhìn tướng quân Cao Lỗ đương oai nghiêm bước xuống thuyền ngự. Cô nàng đã tắm xong, thong thả lội vào bờ. Nước ngập rút xuống vai, váy trên đầu rũ xuống vai, rồi người lội nhô lên ngang ngực, váy tỏa xuống ngang ngực. Thong thả, Tàm đưa mắt về phía thuyền vua chủ, Tàm thẫn thờ, trầm ngâm. Tất cả các thuyền đương làm cỗ linh đình ngay trên sông. Thuyền quân, thuyền quan chia thứ bậc, những tảng thịt lợn thịt trâu thui được vác xuống từng thuyền một. ở thuyền giữa, một mình Cao Lỗ được ngồi với vua chủ. ạng Đô Nồi vŕ các quan đậu thuyền sát cạnh cũng đương rậm rịch ngả ván, ngả phęn xả thịt quây quanh. Vua Thục lại ngắm lên tường thành. Không biết đã bao nhiêu lần. Rồi vuốt hàm râu, cười ha hả.[/font]
[font="]-Có được thŕnh vững rồi, từ nay mới có giấc ngủ ngon. Cao Lỗ lặng lẽ nói:[/font]
[font="]-Tôi trộm nghĩ chưa hết lo được.[/font]
[font="]-ạng bảo còn phải lo gì? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Tôi nghe người qua lại đất Triệu nói uý Đŕ đă lấy được Tượng Quận, Quế Lâm rồi, có khi cňn đỏ mắt thčm bờ cõi ta. Vua Thục cả cười:[/font]
[font="]-Voi ta sẽ xông ra xéo chết chúng nó. ạng cứ trông lại thành của ta kia làm sao mà không vững tâm như bàn thạch. Vua Tần có sống lại, Đồ Thư có sống lại, cũng đến phải chết lần nữa thôi. Kể chi bọn giun dế úy Đŕ phải đợi lúc nhŕ Tần tiêu vong mới dám mon men cướp vài vùng biên cảnh, thì đáng gờm gì! Kìa kìa, voi chiến ngựa chiến ta tiến ra cửa tây. Kìa kìa, quân thuỷ ta xếp nỏ xuống thuyền chở từ sông Thiếp, sông Lú ra dàn trận ngoài sông Cái. Ta đương cho gọi người Cửu Chân ở đường bể lęn đóng thuyền chiến chịu được sóng to... Giặc mŕ táo gan chỉ còn cách bỏ xác lại. ạng nghĩ thế nào? Cao Lỗ nói nho nhỏ:[/font]
[font="]-Thành ta vững chắc. Quân ta dũng liệt. Nhưng còn có kẻ ngoài phên giậu nhăm nhe, ta nằm chưa thể đẫy giấc. Vua ghé tai Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng thật là người cao kiến. Những lời ông nói hệt mọi việc trời đă an bài. Ta ra với ông cũng vì việc này. ạng nghe đây. Vua Thục kể:[/font]
[font="]-Đęm trước, ta lại nằm mơ thấy ông già ngoài thành phía tây gọi bảo sáng mai ra gặp thần Rùa. Sớm ra thì thấy thần Rùa đang bơi từ phía đông sông Cái vŕo. Thần Rùa hỏi: xây được thành rồi, vua chủ có bao nhiêu voi, bao nhiêu nỏ để giữ thành? Ta đáp: Có một nghìn voi, có một vạn nỏ. Thần Rùa nói: Triệu Đà ở Phiên Ngung có triệu quân, triệu cánh cung, vậy thì vạn nỏ, vạn tên đồng của vua chủ bắn ra chỉ đủ để rơi lót đường. Ta lại hỏi: Thế thě làm thế nào? Thần Rùa nói: Ta cho vua chủ chiếc móng rùa này làm lẫy nỏ. Một phát nỏ lẫy thần bắn một lúc mười mũi tên tan mười vạn giặc. Ta lại hỏi: Làm thế nào để chế được móng růa thành lẫy nỏ? Thần Rùa bước ra khỏi mặt nước, dặn ta: Cao Lỗ biết xây thành Loa, Cao Lỗ sẽ biết làm lẫy nỏ. Cứ hỏi Cao Lỗ. Ta tỉnh giấc. Vẫn thấy mình nằm trên giường. Nhưng trong tay cầm chiếc móng rùa. Ngắm nghía, quả nhiên thấy đúng chiếc móng thần Rùa vừa cho. Cao Lỗ cầm chiếc móng rùa vua Thục mới lấy ra từ trên ngực áo. Cao Lỗ nhìn ra mặt sông. Cao Lỗ lại giơ móng rùa ngắm nghía, lẩm bẩm như nói một mình.[/font]
[font="]-Móng rùa thần làm lẫy nỏ. Lẫy nỏ, lẫy nỏ thần, muôn người không địch nổi. Lẫy nỏ, lẫy nỏ... Muôn người không địch nổi... Các quan lạc ở thuyền bếp bên cạnh đã dọn sang mọi thức nhắm thịnh soạn. Thịt lợn bột thui, thịt trâu, cá anh vũ nướng. Trong hoàng hôn đầu bến, đoŕn thuyền ngự như một đám rước dập dềnh bęn mép nước. Những chiếc thuyền quân oai nghiêm chĩa nỏ bơi tuần quanh ngoài dòng. Trống đồng đánh hiệu thong thả buông vang mặt sóng. Vua Thục vŕ Cao Lỗ ngồi trước mâm cỗ ngoài sạp đầu thuyền. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Rõ thật được dịp. Hiện có phường đồng phường đá ở Hŕm Hoan theo lệ hằng năm vừa tới, cňn đương trú ở ngoŕi thành đợi lệnh vua chủ cho vào đúc trống. Người đất Hŕm Hoan làm đá, đúc trống, chế nỏ xưa nay đă lừng tiếng các cõi. Vua Thục hỏi to:[/font]
[font="]-Phường Hàm Hoan? Hay lắm. [/font]
[font="]Sớm hôm sau, vua Thục và Cao Lỗ cưỡi ngựa ra xem lại nơi đặt đắp lň đúc. Nơi ấy, một băi khuất dưới những vòm tre lẫn rừng trúc chân thành. Kín đáo đến cả những lŕng ở ven nội cũng không biết chỗ ấy có gì lạ hơn mọi khi. Lệ cũ đã thành từ đời trước, vua Hùng có lần đi dẹp giặc quấy nhiễu phía nam. Quân qua núi Khả Lao. Thần núi lên báo mộng, đưa cho vua cái trống cái dùi. Đến khi vào trận, quân địch cứ nghe văng vẳng tiếng trống đồng thúc sau lưng. Địch hốt hoảng, tan chạy. Quân ta thắng to. Vua về lập đền Đồng Cổ tạ ơn thần núi Khả Lao. Nước ta thŕnh tục đúc trống đồng từ đấy. Các đời vua về sau, cứ vŕo năm được můa lại gọi phường đồng Hŕm Hoan về đúc trống. Người ta chỉ biết thế. Bởi mỗi khi các bễ đă bắt đầu nhả khói, bŕn dân cả vùng quanh đấy không ai được văng lai nơi đặt bễ đặt lň phường đúc thięng liêng. Đứng trong bãi trông ra hay ở dưới thuyền nhìn lên, chỉ thấy ở đấy những rặng cây lụi mọc ven chân tre, vŕo mùa này, trổ những tàu lá đỏ hắt -lá lụi non cứ tía như lá bàng lúc sắp rụng. Trên bãi khuất ấy, lặng lẽ mà tấp nập. [/font]
[font="]Những cây gỗ bổ ngang, khoét ruột hình chiếc thúng. Nhiều cây gỗ kê liền nhau thành tấm phản. Bác phường cả đă già, hai gối quắp chặt mảnh ván. Tay cầm nạo sắt, tay gõ chày. ạng lão chăm chú sửa mặt bộ thân tên đồng. Nét đẽo lęn vạc tròn, vạc dài. Cây tên dựng đứng to cao hơn hai đầu người sừng sững như những chiếc cột đěnh. Trước mặt mỗi ông lão, đằng kia, một dãy ụ. Nóc lò, khói tỏa vân vân. Lò đúc tên thần vẫn còn mấy mẻ nữa. Giữa bãi cỏ, từng bọn người phường đá phường đồng mặt sạm đen ám mảy đồng đương chăm chú mọi công việc giữa đống đá tảng cao như mỏm núi. Người nŕo cũng búi ngược tóc, lực lưỡng cởi trần, xăm chŕm đầy vế tay, đầy ngực. Tay cầm rěu đồng rěu đá, ghč đá tạc bệ nỏ. Những tảng đá kẹp mảnh tre kín quanh, dỡ ra, mặt đá lęn nước bóng như tấm gương đồng. Một ông lăo kính cẩn cầm chiếc móng rùa vàng thẫm như ngà con voi trăm tuổi, soi nghiêng lên gương mặt đá, thong thả mài. Một đống trầm, những bó hương đen khói thơm nghi ngút lęn suốt ngày đêm. Tiếng đẽo đá chí chát. Tiếng mŕi rì rầm như nước chảy. Nhưng tất cả chìm lắng dưới bờ tre xanh mướt, lác đác viền những nhánh lá lụi đỏ hắt. Ngày đêm, Cao Lỗ ở luôn đấy với phường. Cùng làm mọi việc lò đúc, đẽo bệ, t** mũi tęn, mài lẫy. Không biết có đến mấy năm mới ngơi, cho phường thợ được dẹp đám về cői. Rồi nửa đęm kia, bộ nỏ thần được rước kín đáo âm thầm lęn mặt thành. Năm tháng qua. Ngoài sông, trong thành vẫn lặng lẽ như mọi khi. Trên mặt làn nước xoáy, con bói cá lượn tìm mồi trong bóng chiều vàng rực. Trong làng, quanh những bờ khuôn giếng đá, người lố nhố ra kéo nước về sửa soạn cơm tối. Mới hôm nào vào quãng này, mặt trời còn le lói, bây giờ ngày đã ngắn. Phía tây, chỉ còn ráng vàng sau lưng dãy núi Ba Vì lừng lững xanh rì. [/font]
[font="]IV [/font]
[font="]Các làng đã vào mùa hội săn. Những chân bãi ngập nước từ đầu làng trải ra, mới hôm nào còn loáng như mặt đầm, bây giờ đuôi lúa đă rập rờn thành làn rì rào gió thổi. Những đŕn chim chích, chim bạc má bay về, sà xuống ríu rít bắt sâu cắn lúa. Quanh nhà, sực nức mùi hoa chanh, hoa bưởi. Con chim nhẹ nhàng lẩn vào bóng hoa. Hạt mưa đầu mùa đêm qua còn đọng lại trên lá, bây giờ rơi lẫn xuống những cánh hoa chanh như vẩy trấu tim tím. Chim tu hú cất tiếng gióng giả. Vào đầu mùa còn râm mát, đâu cũng nhàn rỗi đợi gặt hái. Sáng sớm, các làng đổ đi săn. Tối lại về thui hươu nai, ăn uống rồi vui tập roi, tập vật. Đâu cũng một quang cảnh ấy. Dạo ấy, chỉ có hai anh em Đống và Vực mới về với mẹ ở nhà. Bố bận việc quân trong thành trên Kẻ Chủ. Đống đă xốc vác chẳng khác bố ngày trước. Vực thấp bé nhưng lẳn mình trắm. Ngày nào cũng đi sông nước như chạy nhảy trên bộ. Tinh mơ, Đống ra trước ngõ, tay cầm tù và. Đống giơ nghiêng ốc, đưa lęn miệng, thổi một hơi dài. Tiếng ốc rền xa. Lác đác, tiếng đáp lại. ấy lŕ các nơi đă biết hiệu cùng nhau sắm sửa ngày săn. Rồi anh em Đống vắt lęn vai bộ lưới săn chất cao hơn đầu. Tay xách lao, khoác nỏ, lưng giắt lủng lẳng đầy khít ống tęn. Mẹ ngồi dệt trước cửa. Cuốn cửi sợi tơ chuốt quấn vào lưng đã dày một ôm. Mẹ đứng dậy, ngừng tay ném thoi, cởi cuốn đặt xuống, bước ra xe thęm chỉ. Quả dọi đá kéo sợi tơ cŕng quay tít tròn. Mẹ nhìn Đống và Vực xăm xăm đi, nói theo:[/font]
[font="]-Nghe hươu về kêu ở rừng trám đęm qua nhiều đấy. [/font]
[font="]Các đầu ngő đă lố nhố người ra, tay lăm lăm ngọn giáo. Hai người khięng bộ lưới săn hổ săn gấu to như chăo. Mỗi lúc càng đông. Cả nhà cả xóm đi phường săn. Người tụ lại một đám, ngóng về phía rừng báng bờ sông Lú đợi hiệu cồng. Ngoài bãi cửa rừng, một đám trẻ lơ láo nhìn theo người chạy đi chăng lưới bắt hươu. Đống bước qua, nói to:[/font]
[font="]-Không đi chia phần thịt hươu với phường săn a? ở nhŕ làm gì? Tiếng lao xao nói:[/font]
[font="]-Đęm qua có sấm mới, cuốc ra nhiều lắm. Đống vŕ Vực nhớ đương můa bẫy cuốc. Mới năm trước, můa này, hai anh em với các bạn lứa tuổi còn mê mải làm bẫy cuốc. Cành lá móc diều sum suê cắm đầu bãi cỏ. Sáng sớm, chập tối, khói bếp trong xóm lan ra, bay là là như sương. Mỗi tàu lá một đứa ngồi núp dưới, bắt chước tiếng cuốc gọi nhau: quắc... quắc... Những con cuốc đen đốm trắng béo mượt mŕ chui vào chỗ cành móc diều có tiếng "quắc quắc". Người núp sau tàu lá chỉ việc giơ tay nắm từng con vừa bay nhảo tới. Bây giờ Đống và Vực chê bắt cuốc là trò chơi trẻ con rồi. Đến lúc phường săn đă vào hết trong rừng. Làng vắng ngắt. Chỉ còn mấy em bé gái tha thẩn ra bờ bãi nhặt cua, bắt nhái. Trong nhà, các bà già dệt cửi đánh chỉ. Những con dọi đá quay ra tận đầu ngő, chỗ đám trẻ đương xúm xít vặt lông, thui cuốc. Khói um lęn cây bưởi. Đŕn chim bạc má vừa bay vào, lại hốt hoảng nhún chân lao đi. Hoa bưởi rụng lốm đốm trắng mặt cỏ. Đám trẻ ăn thịt cuốc rồi hết cách chơi. Thế lŕ cùng nhau ùa vào rừng theo phường săn. Những đŕn chó săn con đen, con vện, cung cúc chạy, rúc đánh hơi từng bụi těm vết hươu. Tiếng chó sủa lắc rắc, nhúc nhắc. Phía nào cũng nghe, mỗi lúc càng xa. Rồi bỗng nhiên các góc rừng nổi tiếng cồng. Tiếng cồng như âm u từ trong lòng đất. Thoạt nghe tiếng đục lờ tận đâu rồi cứ vang dần. Đến lúc đầu rừng nŕo cũng nổi cồng, giục giã, dồn thúc. Mọi người vác lưới à à chạy tỏa ra. Người cầm giáo x** tới tấp vào các lùm cỏ. Mỗi cánh lưới chăng dài căng qua một phía. Mấy chục người, cách quãng lại kéo một mảng quây tròn vây một vùng rừng. [/font]
[font="]Tiếng cồng đuổi các con thú trong rừng hoảng chạy. Những mảnh lưới, những ngọn giáo, những tay nỏ chỗ nào cũng nhấp nhô, lủa tủa. Tiếng chó sủa dẫn người vào mãi trong rừng rậm. Rừng báng, rừng trám xanh cuồn cuộn, đương loạn tiếng tù và, tiếng người hú, tiếng cồng, tiếng chó sủa. Như cả một dải bờ sông bên này các làng đã vào phường săn. Những tiếng khua khoắng hò la cứ dồn dần ra bờ sông. Người lưới, người xách giáo bủa thành vòng vây áp ra tới mép nước. Chốc lại thấy một con nai hoảng hốt, lõm bõm bơi qua sông. Một con hươu đã thoát sang được bờ cát bên kia. Hươu đứng ngơ ngác nhìn lại. Rồi bỗng chạy bay biến vào bãi ngô lủa tủa cao ngập đầu người. Các đám phường săn lấm như vůi từ các cánh rừng đă trở về. Người nào cũng mồ hôi ròng ròng thấm ướt khố như lội dưới sông lên. Đòn ống trĩu trên vai người trước, người sau. Những con nai bị trói chổng bốn vó. Có con to, phải bốn cái đňn ***g vào khiêng mới xuể. Những con chó săn lúc nãy hăng hái nhảy xuống nước. Con vện, con đen ướt lướt thướt. Từ sáng, đă mệt, mõm lê xuống đất, đụng cả vŕo chân người. Xúm xít người xuống chọc tiết nai dưới bờ sông. Trước cửa nhà Đống, mấy con nai được khięng lên, lẳng xuống đấy, đợi thui. Đến tối, cŕng nhộn nhịp. Đám các cô giă gạo đứng chŕy đôi. Những cối giă gạo đęm cốt lấy nhịp chơi. Chày khua vào vách gỗ, vang tiếng cung kênh, cung kênh rộn rã. Tiếng chày vóng lên như tiếng chiêng đúm đánh đôi. Tiếng chŕy lóng đôi vui tai. Bọn trai lŕng đương giội nước lŕm lông nốt con hươu, cũng phải cất lời "hầy dô", như đám nhŕ chài đương đẩy mảng tręn sông Cái. Các lão bà nhai trầu phóm phém vào bắc bếp đồ xôi. Cuối bãi, đám thui nai đă lên lửa. Các cụ phường thui vốn khéo có tiếng thui trâu đánh giặc từ hồi chạy Tần. Các lão ông vẫn rắn rỏi quắc thước lắm. ạng lão cầm chiếc mo nang, phảy vào nạm than rơm hồng rực.[/font]
[font="]-Nhẹ tay thôi, không thì cháy hết da. Cái giống nai, bì mềm như da gà. Quá lửa, khét ngay. Lúc nãy, nghe xa có tiếng sấm rền, mấy ông lão ngước nhìn trời: [/font]
[font="]-Thong thả, cứ thong thả. Sấm mới như người ta sôi bụng. Tối nay rằm, có thịt nai chén, hội võ hội hát suốt đêm cũng được. Mọi việc cũng cứ sắp sẵn xong cả trước lúc trời tối. Mấy chiếc hũ đại đă được khięng đến. Cái chĩnh, những cần trúc, chiếc sừng trâu đong nước được bŕy ra. Vò nếp để các lão bà nhấm nháp ngồi xem vật, xem hát cũng đã được xách tới. Hôm nay có trăng sớm. Những con voi đă vác vào một đống củi. Rồi voi lầm lũi, hì hục vươn vòi khiêng nữa về. Xong việc, cả mấy con nằm phủ phục cạnh đống củi. Như đương xem đám người bộn rộn. Hay voi ngủ, không biết. Lũ trẻ cứ chạy rối lęn. Chẳng mải ăn bao nhięu, mà thích dọn dẹp. Để chúng được xem đấu roi, vő vật. Một lũ vừa ôm rơm đến cho đám thui. Bọn kia đă nhanh nhảu vác những cây roi vẫn gác dựng lên đằng đầu nhŕ. Mỗi roi, cả một cây tre đực dŕi, hun từng đốt, thẳng đuỗn. Vừa khuân vừa nghịch. Hai đứa gác chéo ngọn roi, chặn nhau, vào đấu. Tay nọ gạt tay kia, ngã cười choe choé. Vầng trăng đă nhô trên bãi ngô bên kia sông. Thoạt trông trăng, nhợt nhạt lướt thướt như vừa từ mặt nước chui lên. Rồi cứ trong óng dần. Đến lúc đă vằng vặc sáng vàng như chiếc chiêng đồng nhà trời. Đám ăn uống. Đám thi rượu cần. Đám gő lóng cất tiếng hát. Đám sắm sửa ra đấu roi. Chỗ nŕo cũng bóng trăng in ngần. Đống củi không phải lęn lửa nữa. Giữa bãi, hai tay Đống nắm cây roi, từ nãy đã gạt ngã được mấy người. Trong bóng trăng, bắp vai Đống nổi lên. Có người hạ ngang roi giữ thế. Cũng không chịu được lúc hai roi áp vào nhau, đành buông tay, kêu:[/font]
[font="]-Thôi! Thôi! Đúng con ông Đô Nồi! Xung quanh cười ầm. Lúc ấy, có mấy thớt voi lạ tiến vŕo lù lù như những cây rơm đội ánh trăng đi. Tiếng reo dậy lęn từ ngoài.[/font]
[font="]-ạng Đô đă về! ạng Đô đă về! ạng Đô Nồi không đợi voi cong vňi lên đỡ, đă nhảy thẳng trên lưng voi xuống. Những voi đi sau, đám quân quan theo ông Đô từ Kẻ Chủ về, lố nhố người thong thả xuống voi. ạng Đô Nồi nói to:[/font]
[font="]-Về gặp cái ăn tốt tươi thế nŕy là điềm lành trời cho rồi. [/font]
[font="]ạng Đô Nồi đến chắp tay vái chŕo các cụ đương ngất ngưởng với chiếc sừng trâu ao nước cầm trịch giữa mười chiếc ống trúc cắm tręn chĩnh rượu cần. Hai bên thi tài ngồi xếp bằng, năm trai năm gái. Mới nghe rằng Chẳng mấy khi mấy thuở Mấy bữa mấy ngày Chim bay lạc ngõ Gió bay lạc ngàn Có mái chim trĩ hoa đài tràn chân đến nhởi. Một cụ già nhất đám cung kính hai tay bưng đến trước mặt ông Đô Nồi một sừng rượu. Đống vŕ Vực đă bỏ bãi đấu, bước vào vái chào bố. ạng Đô Nồi nói:[/font]
[font="]-Có đi ra mới biết thiên hạ còn lắm thế roi nòi. Mỗi nơi lại có những miếng lạ. Roi người kẻ Ninh Hải khác roi trong Cửu Chân. ở Dương Tuyền lại khác nữa. Không phải chỉ nhất roi Chiêm Trạch sông Lú đâu. Mọi người xúm lại, nghe ông Đô Nồi chuyện, cứ trầm trồ:[/font]
[font="]-ồ là vậy! ồ là vậy! ạng Đô Nồi hào hứng:[/font]
[font="]-Lại nhiều tay nỏ giỏi lắm. Rồi kể:[/font]
[font="]-ạng Đô Lỗ vừa mới nghĩ ra được tęn mũi đồng có móc câu. Mỗi lňng máng nỏ lắp một dãy mười tên. Dây nỏ bện da trâu, không khoẻ không giương nổi. Một cánh bắn ra cả mười mũi.[/font]
[font="]-Ghê thật! Ghê thật![/font]
[font="]-Các lò vật người ta cũng nổi lắm. Miếng mói, miếng sườn khác lò ta. Lại còn móc chảo, v** lộn cối, miếng thần miếng biến không biết đằng nào trở tay. ạng Đô Nồi bảo Đống vŕ Vực:[/font]
[font="]-ở lò nhà, học được miếng các cụ truyền lại, tưởng đă là tận cùng lò võ. Kịp ngày cố ạng Trọng dạy cho miếng roi, miếng vật nòi, lại tưởng thế là hết các lò rồi. Bây giờ mới biết không phải vậy. Các cõi nước ta ở đâu có người, đấy có người tŕi, không biết thế nào là hết. Các con phải học như thế mới được. ạng Đô Nồi lại nói: [/font]
[font="]-Rồi mai kia lên Kẻ Chủ, nơi sáu quân tụ hội, ta phải ra sức. Cụ lão nhất đám hỏi:[/font]
[font="]-ạng Đô cho hai chú lęn ở hẳn Kẻ Chủ? ạng Đô Nồi nói to:[/font]
[font="]-Tất cả làng hai bên sông đều lên Kẻ Chủ. Tôi về đây là vì việc ấy. Mọi người nhao nhao:[/font]
[font="]-Thế nào? Thế nào? ạng Đô Nồi ngửa mặt, tu cạn sừng rượu, rồi chẹp chẹp miệng:[/font]
[font="]-Cái nếp này chưa ngấu, còn hơi sượng. Nấu rượu không vội được, mà việc gì cũng không vội được. Làng nước đã có tin về quân Triệu đương lăm le bờ cői ta chưa? Một người nói:[/font]
[font="]-Dẫu biết rồi, cũng không lật đật, ông vừa bảo thế mŕ. Mai hẵng lập phường săn vŕo rừng lấy thịt nai vui với Nồi hầu về chơi làng đã. Nhiều người cười ồ:[/font]
[font="]-Phải đấy, phải đấy. ạng lăo giơ tay, kêu:[/font]
[font="]-Ngày trước quân Tần phạm vào ta đã phải khốn đến thế, bọn Triệu giương mắt ra mà không biết gương tày liếp sao! ít hôm sau, người dọc sông Lú với người các nơi lũ lượt kéo về Kẻ Chủ. Cả voi, ngựa, trâu kéo xe quệt. [/font]
[font="]Mấy ngày liền, xe trâu đưa lên từng bồ tên nỏ, giáo mác, đinh ba. Người đâu đổ ra lắm thế, cơ man người. Không phải chỉ có người một vùng. Mà nghe tin quân Triệu dòm ngó, các nơi rầm rập về giữ Kẻ Chủ. Tường thành đá ong vàng rực uốn vòng tròn lớp trong lớp ngoài, xoáy cao lên. Người đi khuất rồi, lại gặp lại bóng trên bậc đá quanh co. Cứ cách sải tay, đến một bệ đá. Những cánh nỏ hun đă lên nước bồ hóng, một loạt nghiêng lỗ chỗ một khoảng trời. Lại thêm nỏ mới của ông Cao Lỗ, lòng máng nằm mười mũi tên sáng choé. Những toán quân đeo nỏ rầm rập lên. Đi lẫn vào quân quan, lũ lượt những người trong thành ngoài thành. Người quảy gông cỏ, người vác nước, người xách giáo. Người tất tả theo con ngựa chở trên lưng ống vầu đựng nước sóng sánh với bước vó cất. Người theo những thớt voi, những đŕn ngựa thồ nỏ, áo giáp da trâu, những ró gạo nếp... Voi ngựa từ các nơi xa về. Người lần lượt đóng cọc dựng lều, chăng dây chỗ tŕu ngựa, bãi voi rồi chia lên các ngả trên mặt thành. Người người chen chân mọi công việc bộn rộn. Những cây gạo vừa trổ hoa, khắp cành xù xì bỗng rực rỡ đỏ. Ngã năm đường vŕo chợ, người lấy nước sớm xúm quanh các khuôn đá bờ giếng thơi, đương thě thào ghé tai. Một người vác nước dựng cây vầu đứng nghỉ, tựa vào cổng thành. Người quảy gông cỏ dừng lại bên khuôn đá miệng giếng.[/font]
[font="]-Nghe nói quân Triệu đă vào đến Núi Trâu rồi, có phải vậy?[/font]
[font="]-ạ là vậy. Cũng nghe thế.[/font]
[font="]-Có gì quản ngại không?[/font]
[font="]-Giặc đến thě vua chủ cho ta đánh giặc. Chẳng có gě quản ngại cả. Rồi người quảy cỏ thong thả trèo lên mặt thành, mở hai cánh gông thả cỏ xuống cho ngựa ăn. Người vác nước xuống bậc đá, đi khuất vŕo trong phường. Phía phường người ở, có chợ. Người đội, người quảy, người vác, người đánh trâu, người đuổi voi tất tả về phía ấy. Vẫn như mọi ngŕy ở phường ra chợ. Chỉ khác cái, ngoài các cửa thành lũ lượt vào những đoàn người, những thớt voi, những toán ngựa, những xe quệt trâu kéo nặng kĩu kịt. Quân quan các cõi đã về giữ thành, chập tối còn tấp nập.[/font]
[font="]Người ra lấy nước ngoài giếng lại hỏi nhau:[/font]
[font="]-Có đáng quản ngại không?[/font]
[font="]-Nó cũng bằng nước lũ thôi. Quân Tần đấy, ta biết rồi.[/font]
[font="]-Là thế nào?[/font]
[font="]-Là dữ đến mấy thì rồi lũ cũng ra bể cả... Quân Triệu đương kéo đi đông đặc bęn kia sông. Chẳng phải chỉ có quân thám thính về báo mà cứ trông những đàn quạ, đàn cò vỡ tổ bay tán loạn từ phía trên về, cũng biết đương có đông người lắm xô đẩy xuống. Mặt nước vŕ các bờ tre, bờ rừng đă xao xác cả. Trên mặt thành, vua Thục oai nghiêm đứng xắn một bên ống tay áo. Tay kia rút dải khăn chŕm trên đầu quấn xuống làm thắt lưng. Tóc xõa liền với hàm râu quai nón. Vua Thục chống tay vào bậc đá nhìn ra. Ngày đêm, quân quan đã sắp đặt quanh thành. Vua chủ hội các tướng lại, chia bọn. Mỗi cánh trấn mỗi phía. Ba anh em Phạm Chung, cửa tây. Bố con Nồi hầu đi với tướng quân Cao Tứ. Các ông Đinh Toán, Đinh Công Tuấn sang mặt bắc, cůng với những tay nỏ người Đồng, người Dao, người Cật tręn ngược về. Những ống lệnh dựa vào tường thành. Đấy là những cây bương ngộ đã phơi nỏ, kín hai đầu vấu. Đốt bương tức hơi vỡ mắt, cái ống nỏ rền như sấm lệnh, lŕm lệnh. Cao Lỗ bước ra, tay xách chiếc chiêng đại. Các tay nỏ đă lên chi chít như một dải chông cắm mặt thành. Mỗi quãng, một quan lạc tướng đứng nghiêm chăm chắm chờ chiêng lệnh. [/font]
[font="]Trên thành cấm. Xung quanh thềm đá, khói trầm đen sẫm bốc nghi ngút. Giữa bệ, cỗ nỏ thần uy nghi như con voi to nhất đŕn phủ phục chầu ra. Lòng máng nỏ dài mười sải, vành tròn một ôm bằng cả khuôn mặt cái trống đại. Một hàng tên cột đồng to như những cây gỗ mỡ, sáng loáng, nhô đầu tręn cánh nỏ. Mỗi bên hai mươi quân nỏ cao lớn, cởi trần, quì một gối. Bốn mươi lực sĩ hai vế, dang tay kéo nỏ. Mỗi cánh nỏ dài bằng cây luồng ngộ, ghép mảng nửa ống một buộc ken thừng da trâu như chiếc cột vút đầu, nặng mà dẻo lạ lùng. Hai đầu cánh từ từ vít xuống. Đến lúc dây nỏ khớp được vŕo máng, cả tám mươi cánh tay lực sĩ kiệt sức, ngã cả ra. Một lúc sau, mới đứng dậy được. Mấy chục đô khác đă lại vào túc trực thay tay sẵn bên bệ đá. Vua Thục hỏi Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng xem ta cho chiêng lệnh hạ nỏ đã vừa chưa? Cao Lỗ nhìn ra rồi nói:[/font]
[font="]-Đợi lúc quân Triệu bắt đầu lội, hẵng ra tay. Tiếng quân Triệu hň hét. Nghe ầm ầm chuyển động như cơn dông đến bęn kia sông. Cao Lỗ cung kính chắp tay:[/font]
[font="]-Vua chủ cho lệnh. [/font]
[font="]Vua Thục phất tay áo. Cao Lỗ quay ra, lên đứng trên mỏm đá đầu tường thŕnh, giơ cánh tay đánh một důi vào núm chiêng. Bốn góc thành nổi lên những tiếng chiêng lệnh nối theo. Vua Thục bước lên bậc đá, đặt tay vŕo lẫy nỏ. Những mũi tên xé gió bay ra, tiếng oàng lên như sét đánh liên tiếp. Nỏ bắn hết sức sầm nhiệt, náo động cả bốn phía mặt thŕnh. Trên thành cấm, mỗi toán lực sĩ kéo cánh nỏ kiệt sức ngã lăn ra, lập tức, các lực sĩ khác xô vào. Tiếng chiêng lệnh trong tay Cao Lỗ phát dồn dập, nhịp bắn liên tiếp hoa mắt như chớp giật. Lại những toán lực sĩ kéo cánh nỏ rão hết gân tay, bắp chân bị chuột rút co quắp lại. Toán ấy chưa dậy được, toán khác đă vào vực ra. Lại toán khác vội vã quì nghiêng một gối, vươn tay với cánh nỏ, bắp vế nổi cuồn cuộn. Chiêng thúc càng liên tiếp, dào dạt. Dây nỏ vừa khớp được vŕo lòng máng, những lực sĩ đã căng sức, đờ mắt, mặt tái mét, ngă ra. Chiêng lại thúc dồn. Không kịp lôi những người ngã nữa. Những toán khác nhảy ngay vào quì chen giữa những người vừa ngã ra, vươn tay kéo nỏ. Người vít cánh nỏ tới tấp, xung quanh ngổn ngang những người nằm thở. Mấy chục lực sĩ khác đă nhô vào... Người chồng đống lên nhau vào kéo cánh nỏ. Cũng lúc ấy, khắp các mặt thành, từng làn tên theo nhịp trống thúc, vun vút. Những lằn nỏ nối tiếp bắn ra, mờ mịt thành từng làn sương phủ khắp mặt sông. Bên kia sông, tiếng quân Triệu đương náo động như những trận mưa rŕo xô xuống đằng ấy. Bỗng nhięn, lặng không -như đám mây lặng lẽ tan. Suốt tận chân trời đục mờ, chỉ cňn thấy những cánh bãi xơ xác cỏ lau. Đôi chỗ, nhô ra những cây gạo hoa đỏ giơ cŕnh lõa lợi như máu. Hai con ngựa lạc lõng giữa sương mù. Hai con ngựa cất vó loạng quạng. Cả hai người cưỡi ngựa phóng chạy chết. Không trông thấy nhau. Không nhận ra nhau. Đến một quãng trống trước mặt, giật mình ngỡ tới bờ sông. Hai người nhảy xuống ngựa, quờ tay ra lần tìm đường.[/font]
[font="]-Trời cao đất dŕy ơi! Trời cao đất dŕy ơi![/font]
[font="]-Ai đấy?[/font]
[font="]-Im im. Có tiếng ngựa đương đuổi theo?[/font]
[font="]-Đây đă qua Vũ Ninh rồi. [/font]
[font="]-Nhưng cũng chưa phải chỗ đứng lại được. Hai người như hai chiếc bóng nửa mờ nửa tỏ trong khoảng không. Ngơ ngác. Nghe. Chờn vờn. Rờ rẫm. Một lúc thật lâu. Bốn phía rùng rợn lặng im.[/font]
[font="]-Có nhớ các quan ở Phiên Ngung ta còn bao nhiêu quân. Kho binh lương trữ được thế nào? Thục Phán! Thục Phán! Nửa năm nữa, nửa năm nữa thôi, tao quyết lại hỏi tội mŕy. Đŕn ngựa lại chạy. Vùng chân trời xám thẫm đùn đùn ập lại. Các làng bên này sông đã nhìn ra đấy không phải cơn mưa đůn lên mà là đám ngựa đen kịt. Những con ngựa sống sót đă chồn rục gối mà chưa qua cơn sợ. Không biết đương cất nước chạy hay chân đă khập khiễng. Cứ xốc lên rồi lại chúi xuống. Đàn ngựa cuồng chân, chùn chân, người cũng không thúc lên được, cứ luống cuống quanh quẩn. Bụi đất đỏ cŕng lầm lên. Mãi đến lúc đŕn ngựa chui ra khỏi đám bụi mů mịt người ta mới trông thật rõ thấy những con ngựa tan đàn ở đâu, chạy lạc tới. Rồi đŕn ngựa ấy cuốn cả vào vòm trời tối đen. Không một đốm lửa, không thể nhận ra được đâu lŕ bãi ngô, nương dâu, dòng sông. Ngôi sao hôm lóng lánh trên bóng đêm âm u phẳng lặng. Chỉ có ở dưới sông trông lên mới thấy nhấp nhô bóng ngựa loạng choạng tới.[/font]
[font="]-Dừng lại đây, dừng lại.[/font]
[font="]-Không còn đường nào đi được. Sông chắn mất lối rồi.[/font]
[font="]-Thôi, thôi.[/font]
[font="]-Cấm lửa.[/font]
[font="]-Đứa nŕo đốt lửa, chém ngay. Giữa lúc ấy, trong vůng trời mù mịt, bốc xanh lè suốt một dải cả nghìn vạn đuốc đóm đằng kia chập chờn, vůn vụt đến. Gě thế kia? Người đuổi! Người đuổi! Quân Thục đuổi ta kia! Từng đám người ngựa rú lęn, ngã vật. Những đốm sáng xanh miên man ào đến, xanh lạnh rợn qua trên mặt, trên đầu.[/font]
[font="]-Đom đóm! Đom đóm! Vô vŕn con đom đóm đang bay qua, như đuổi người. Tiếng hoŕn hồn kêu lên:[/font]
[font="]-Đom đóm, đom đóm! [/font]
[font="]Nhưng có người vẫn nhắm mắt, la thất thanh.[/font]
[font="]-Trời ơi! Chết mất! Chết mất! Lát sau, cả trận đom đóm sáng xanh lại lặn vŕo bóng tối. [/font]
[font="]Rồi, chỉ một lúc, đám người ngựa lử lả tręn bờ sông đă lặng như không. Vừa còn nghe tiếng móng ngựa gãi muỗi cột cột, bỗng chốc đã im hẳn. Mùi hôi người hôi ngựa bốc lên nặng nề. Như cả đàn voi, đàn trâu quây lại ngủ giữa rừng. Trên mặt sông, chợt nghe tiếng nước rả rích lạ tai. Không phải tiếng vỗ bờ. Mà nước mạn thuyền óc ách, cứ soàn soạt một dải dài. Nhiều thuyền đương từ phía bờ bên trổ ra. Từng toán người rời thuyền, từ mép nước đi lên. Lần lần về phía mùi nồng nặc mồ hôi. Tiếng ngáy rền rền. Lúc rống. Lúc nức nở. Những tiếng quát như giựt bóng tối lên. Những phát tên mũi đồng vút đi, sáng loè, như cả trăm ngôi sao đổi ngôi xięn ra một lúc. Trước mặt, vỡ tan tiếng ngựa hí, người rống. Tiếng òng ọc máu phun. Tiếng gào khóc. Tiếng hét. Tiếng vó ngựa đập, ngựa vừa chạy vừa hộc ra những tiếng rùng rợn trong trời tối thui. Không biết cứ thế chạy đi đâu suốt đęm, hay đến chỗ nŕo. Người ngựa quân Triệu rụi xuống từng đám. [/font]
[font="]V [/font]
[font="]Lại bắt đầu vŕo mùa nắng. Cuối những bãi lúa chiêm mơn mởn kia không thấy một bóng mây mà tiếng sấm cứ ùng ục rền đi. Nhưng không phải tiếng sấm mưa rào. Đây là những cơn sấm mới, sấm khan. Sấm dậy cho những măng trúc măng luồng, măng nứa nghe tiếng, tẽ đất mọc lęn. Trong các xóm, những cây bưởi, cây chanh, như mọi năm, hoa trắng, hoa tím ngẩn ngơ chúm chím cạnh những cây na, hoa vŕ lá cùng xanh rờn lẫn vào nhau. Từng đàn bạc má, chim chích bay vào trong cây, cánh hoa rơi như bướm bay. Đêm đến, hươu về đầu nhŕ ăn quả trám non rụng. Sáng ngŕy ra, từ quanh làng đến cửa rừng, những tay tre, tay trúc xanh ngắt trổ lủa tủa đan lęn trời. Lại đến můa các phường săn. Tiếng tů và gióng giả ngoài bến. Nhưng không phải tù và phường săn gọi người. Đấy lŕ tù và báo hiệu mảng chở đồng đă về tới. Mùa cày cấy xong, đâu cũng tấp nấp vào rừng ngả gỗ làm máng nỏ, lấy hóp về vót tên -đã chặt hóp ngâm bùn từ mùa rét năm trước. Hầu như thành nghề, các vùng trên ngược thạo đi rừng đẽo máng nỏ, cánh nỏ, vặn thừng da trâu dây nỏ. Các lŕng ở Vũ Ninh, Mi Linh cho vào đến Hàm Hoan đều đŕo lò đúc mũi tên đồng, rèn giáo, đinh ba. Các ông Đô Lỗ, Đô Nồi, các ông họ Phạm, họ Đinh, các quan lạc lại cấp tốc đi các nơi truyền bảo mọi cung cách, kích thước làm nỏ, đúc đồng. Tiếng đồn năm ấy vua chủ đi rót lň đồng các lŕng dọc sông Thiếp ra sông Lú. Mặt nước chỗ nào cũng ve vé thuyền mảng. [/font]
[font="]Những chiếc bè ghép cây vầu ngộ dày tới mười lớp chở đồng quặng từ các cõi ở vùng Tụ trên thượng nguồn sông con về. Mảng nặng mấp mé chỉ còn nửa ống. Người đẩy sào, chân chạy ngập lấp xấp trên nước. Các cụ xúng xính áo nâu da bò dày kệp, chít khăn chàm tai chó. Mảng vừa ghé bến, tiếng tù và liên hồi rúc. Đàn voi trong làng ra, quì chân, nằm đợi bęn mép nước. Từng thỏi xù xì xanh xám đựng vào thùng vào sọt đầy có ngọn rồi xếp từng lượt lên lưng voi. Voi đưa đồng vŕo đổ xuống trước cửa, xong lại thủng thỉnh trở ra. Các bến sông rộn rịch suốt ngŕy. Nhưng mà phường săn trong làng vẫn nhớ mùa. Tiếng cồng, tiếng tù và, tiếng chó sủa nhộn nhạo trong rừng. Chiều đến, đồng đă được lấy lęn, các mảng dềnh cao lênh đênh ngoài bến, cũng là lúc bọn phường săn trở về. Cả làng càng bận bịu. Cũng khác mọi khi, trẻ bỏ chơi cắm cành móc diều bẫy cuốc. Đám trẻ trong rừng ra, khiêng con nai to như đàn kiến tha cái mồi kềnh càng. Các xóm vui suốt đêm. Từ chập tối, lửa thui nai đã rừng rực. Khi trăng lên, nghe râm ran tiếng hò hát chèo thuyền trên cạn dưới nước, tiếng ngọn roi đấu nhau giữ miếng chan chát, tiếng chân giậm, người ngã huỵch giữa gióng vật như cây chuối đổ và những trận cười rộ lên. Các cô giã gạo lóng đôi hát đối đă bỏ cối bước ra cất tiếng hát chuyển giọng chèo thuyền bắt lời với các chàng trai mới đến. [/font]
[font="]Bái hồ là huậy Huầy dô huầy dô Trong vườn hoa mận hoa mơ Cùng hoa chiêng chiếng ớ hơ tốt lành Trong vườn hoa bưởi hoa chanh Cùng hoa thiên lý quấn quanh cổ nàng ớ hơ... [/font]
[font="]ở đâu, người giŕ cũng chăm chú mọi việc tỉ mỉ. Thui con nai cho khéo, da vừa chín giňn mà không nứt lại phải đến các cụ. Đŕo lò rồi đắp nền, cũng không qua được tay các cụ. Những đống đất thó trắng đă được nhŕo lại, thấu lại thành tảng mịn như mỡ gấu, lấy ra từng cục như nắm tay, miết thật thục, thật đanh. Từ trong hố đất dần dần đắp lęn thành vành lò tròn như miệng giếng thơi, cao một đầu một với. Lň đúc chięng, đúc trống cňn cao hơn, phải đẽo tre lŕm thang mới leo được lęn nóc. Rồi suốt cả tháng, mọi người mải đắp vỉ khuôn mũi tęn, ấn những đường đổ đồng chi chít như vết mỏ khoét, vết chân chim. Đôi khuôn ập một, phơi hŕng loạt ngoài bãi, cùng ống rót, quả dọi, gáo múc cốt -tất cả đều đất luyện. Đồng hun đến được nước, chỉ có đất thó mới chịu được lửa. Mŕ cũng chỉ cái đất cửa sông Thiếp ra sông Cái mới thật chịu đựng nổi sức lửa nung nấu dŕi ngày như thế. Trời bấy giờ còn mát. Buổi chiều chợt thoảng cơn mưa rào nhẹ. [/font]
[font="]Những trận mưa mới, như mưa thử, mưa qua, mưa có chân đi. Tiếng rŕo rào ngoài bến vào trên nóc nhà sang búi cây trám, bụi tre rồi xuống rừng, lên đến núi bên kia thì tạnh. Cũng có hôm còn hơi lạnh trở lại. Cả ngày, đám người quanh lò cứ cởi trần trùng trục. Từ sáng sớm, tiếng chiêng chòm đã lên hiệu nhóm lò. Mọi lò trong làng được châm một lượt theo hiệu tù và. Những cụ cao tuổi, cởi trần, thắt lưng chàm bỏ giọt, vung đuốc như múa, chạy từ ngoài bến vào châm lửa. Những đám cỏ tế lŕm bùi nhùi bén gỗ đã bắt lửa. Các nóc bốc khói mù mịt rồi xanh thẫm. Lửa lên đẹp. Thế là cả ngày, phường săn lại vào rừng. Rồi cuộc chè chén la đà quanh các lò đến khuya. Những lò đúc đượm lửa suốt ngŕy đęm. Ba hôm, khói dứt lên mái, từ đây tới hôm được nước, toŕn đun một giống gỗ nghiến mọc khe đá cho chắc lửa -từng đŕn voi vào các chân núi kéo về nguyên cả cây nghiến đã được ngả từ năm trước. Cứ trông mŕu khói phân vân trên nóc lò mỗi hôm thay đổi, biết lửa tốt, lửa kém mà ngày ngày mổ nai, chọc tiết gấu, đánh cồng, vui hát. Lửa lęn đỏ sẫm. Rồi đỏ tím. Đến hôm ngọn khói trắng nhạt, đồng đă chảy, còn sót lại bao nhiêu cuội đá dính quặng đương chěm, chỉ có nước đồng nổi váng tręn mặt. Lại chất thêm củi, đẩy cả cây gỗ thúc vào. Nước đồng đă già. Phải giữ độ lửa cho nước đồng lúc nŕo cũng sánh nhũn ra như lụa vò. Khói chuyển da cam. Nước đồng đă được luyện đẹp. Suốt ngŕy, ném trầm cháy sực nức quanh lò. Rồi màu đỏ vàng khé sang vàng nhạt. Rồi mặt lò ngùn ngụt khói trắng bông. Mặt lò trắng bông! Đồng đă được nước. Lň đă đượm lửa một tuần trăng đều đều. Mặt lň khói trắng bông rồi. Trong làng im phăng phắc. Theo cái hèm vẫn kiêng xưa nay, các phường săn không mó đến lưới. Trẻ con không ra cửa rừng bẫy cuốc. Không đâu đụng đũa, chơi nhởn. Đâu cũng đợi đến lúc hệ trọng thiêng liêng rót đồng. Vua Thục trên Kẻ Chủ về. Trước tiên ra lò đúc đặt giữa nhŕ Nồi hầu ngoài Chiêm Trạch. Đoàn thuyền vua chủ tới bến đầu làng sớm tinh mơ. [/font]
[font="]Tiếng cồng hai bên sông nổi nhịp từ lúc thuyền còn đương ngoài dòng. Cho đến khi trời sáng, trông ra dọc sông thấy chi chít đoŕn thuyền ngự đă vào quá ngoài bến mà vẫn chưa trông thấy chiếc sau cùng. Những chiếc độc mộc năm mươi tay chčo, những chiếc thuyền hoa kiệu nhất, siêu nhất ngổn ngang rực rỡ mặt nước. Rồi tiếng phách nhịp cho thuyền đậu, tiếng mő canh lướt lên lướt xuống. Người đổ ra xem thuyền vua nghìn nghịt hai bên sông. [/font]
[font="]Bạn chèo gióng giả Chèo chơi bạn nàng Huầy dô huầy dô Bái hồ là huậy Là hỡi lên dô Bái hồ là huậy Là huầy dô huậy Chèo chơi một mái cò bay Hỡi bạn nàng hỡi dang tay cho đều [/font]
[font="]Tưởng như suốt quãng sông Lú ra đến sông Cái, nơi nào cũng nổi tiếng reo, tiếng "dô huậy" hòa trong tiếng cồng nhịp nhịp. Vua Thục cởi dải hai vạt áo chồi đỏ, hàm râu quai nón quết tua tủa trước ngực trần. Các lão ông ra đón vua tận ngoài bến. Nồi hầu đă đi việc quân, về xem các lň đúc dưới Ninh Hải. Bŕ Đô cůng các lão bà ra đứng đón vua chủ. Đống vŕ Vực cao lớn giữa đám trai lŕng. Mỗi chú mặc tấm áo giáp da trâu nhuộm cậy, đỏ tía mŕu mận. Về làng, các chú cũng như trai làng. Trên mặt lò, khói nhẹ nhẹ trắng, vân vân. Vua chủ nhìn lò đồng hồi lâu, rồi hỏi:[/font]
[font="]-Mẻ này thế nào?[/font]
[font="]-Đội ơn vua chủ, từ lúc vŕo lò, mưa thuận gió hòa. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-Làm sao giữ được tiếng tên đồng Chiêm Trạch như các lò mọi năm. Một lão ông nói:[/font]
[font="]-Trong nghề đồng, khó nhất cái đổ khuôn tang, khuôn chân vŕ vào nước cuối rồi mà lúc làm nguội, soi lên vẫn bóng như gương, chục chiếc như một. Nghề đồng đất chúng tôi xưa nay vẫn vững, sánh tŕy tay nghề phường đúc Hŕm Hoan. Xin vua chủ yên tâm. Vua Thục cười ha hả:[/font]
[font="]-Bởi thế mà tôi về lò đúc nhà Nồi hầu rót mẻ đồng này để cầu cho tám cõi được như Chiêm Trạch. Vua Thục cầm chiếc gáo đất, múc vào lò. Nước đồng sóng sánh vàng rực đổ ra ống sáo các khuôn đă đặt sắp hŕng ngay ngắn trên giàn sạp đất trước mặt. [/font]
[font="]Rồi ném áo xuống phản, cũng để trần lưng như các cụ, vua Thục đổ khuôn với các cụ. Suốt buổi sáng, rót hai mươi ống, được tręn trăm khuôn. Ngŕy đổ khuôn đầu tięn, cả vùng mới linh đình thành đám hội. Các lão bà phóm phém nhai trầu đứng thành đám ngoài đầu ngõ, hát nhịp cho các cô gái múa bài bông. Đến tận nửa đęm, mấy chục thuyền vua ngược dòng ra sông Thiếp rời bến từ lâu mà hai bên bờ, những đình liệu, đuốc đóm vẫn rực trời. Tiếng reo vang măi lên ngược. Các lò rót đồng xong. Mấy hôm sau, ngâm nước phá khuôn. Lại bắt đầu việc lŕm nguội. Từng đống mũi đồng cao như gň. Người già vẫn đóng vai phường cả, đốc đám trai gái lŕng ngồi chọn nhặt, cầm đá mŕi chuốt từng chiếc. Những mũi tên nổi bóng nhọn hoắt. Đám trẻ con lấy mảnh tre cật khía vào lòng mũi sạch hết đất giắt. Rồi lá chuối khô lau nhẵn trong ngoài lưu ly lên như nước. Sau cùng, các lão bà đếm, bó lại từng chục, mỗi chục chầu hai chiếc thành mười hai. Bó tên buộc dây mây chắc như đinh đóng cối. Tải lęn kho Kẻ Chủ, quăng quả thế nŕo cũng không xê xích được. Từng đŕn voi thồ mũi đồng lęn Kẻ Chủ. Trên bành voi, quản tượng ngồi trang nghiêm giữa những thúng mủng chồng chất các bó mũi. Ra đến ngoài đường, gặp khắp nơi đương như vŕo hội đem tęn mũi, tên đũa hóp đá, cánh nỏ, thân nỏ về các kho. Đoŕn thuyền, đŕn voi ngựa, xe quệt trâu kéo. Đâu cũng nô nức. Mŕ trời đất khéo thu xếp. Mọi nơi vừa dẹp các lň đúc, můa nắng oi nồng thật sự mới đến. Những cơn mưa nặng nề tới trước. Những trận mưa rŕo liên miên sầm sập, trắng xóa phương trời. Nghe phía nào cũng miên man tiếng mưa. Cả ngày đến chập tối, hết hôm sang mai, vòm trời rưng rưng đổ cơn nước mịt mùng. Dòng sông dềnh lên, ngập vào các bãi, các chân tre, những bụi chuối. Những chân lúa chiêm muộn đã ngập cả. Nước còn ngập ròng rã. Lại đến tao phải mò các vực, các chuôm ở cửa rừng bứt lúa ma về ăn. Một đŕn voi lướt thướt chui trong mưa vào xóm. ạng Đô Nồi và ông Đô Lỗ cùng về Chiêm Trạch. Có đến cả chục thớt voi lừng lững vào. Những toán quân quan chạy trước chạy sau rầm rập giữa làn mưa mù mịt. Mưa to thế, mà cả làng đã biết quan quân ta về. Người khắp xóm đội mưa kéo đến. Mấy cụ giŕ bước ra, túm lại hỏi:[/font]
[font="]-Các đức ông vẫn cňn đi giục các cői đem đồ đúc, đồ mộc về kho ŕ?[/font]
[font="]-Không phải. Các nơi xong tất rồi. Năm nay, cői nào cũng xong sớm, vào kho cả, đâu vào đấy.[/font]
[font="]-Thế hai ông đi đâu mŕ lặn lội nhường vậy? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Lên ngược nghe binh tình.[/font]
[font="]-Binh tình thế nào?[/font]
[font="]-ý chừng quân Triệu lại nhăm nhe đấy. [/font]
[font="]-ạ hay! Mọi người lặng yên. Người già không bao giờ quên họa quân Tần ngày trước. Và cả đứa trẻ ẵm ngửa cũng phải trải gian nan quân Triệu năm trước rồi. Những toán người tay cầm giáo, vai đeo cung kéo bộ qua, đi măi vẫn thấy giáo mác, cánh cung kéo bần bật. Suốt ngày, đâu cũng nghe rùng rợn tiếng đâm chém, tiếng thét hỏi:[/font]
[font="]-Tống được bao nhięu lương?[/font]
[font="]-Người trốn hết rồi, không lấy được hộc nŕo.[/font]
[font="]-Đứng lại.[/font]
[font="]-Chém đầu thằng kia lŕm răn.[/font]
[font="]-Đứa nŕo đi tống lương mŕ chưa đem về nộp quan đủ gạo, thịt, rượu, phải chết như thế. Khói đốt nhŕ bốc ngất trời. [/font]
[font="]Tiếng người gào khóc trong lửa. Các nhà chài lưới dưới sông, các làng, các bãi, lại dắt díu nhau chạy vào núi. Những đŕn trâu bồn lẫn với người đội người vác. Trốn vŕo rừng mà vẫn rùng mình nghe tiếng quát, tiếng rú đinh tai. Ai cũng đương nhớ lại. Nhưng ai cũng lại bừng bừng nhớ cảnh quân Triệu năm mới rồi, quân Triệu đă tan tác, chạy chết. Một cụ già vuốt râu, nói pha trò trống không:[/font]
[font="]-ừ mà cũng phải, ta tích trữ binh lương đầy các kho, nhiều quá thì cũng nên đem chia cho bọn úy Đŕ với. Rồi cười ha hả. Mọi người đương đăm chięu, bỗng cùng cười ran trong tiếng mưa ngoài trời đổ rào rào. Đám trẻ ríu rít đeo thời, đeo giỏ chạy đi nhặt cá rạch lęn bãi. Thoáng mắt, cả lũ đã khuất sau làn nước trời xối xả. ít hôm, chỉ còn gặt được khoảng chiêm ven bãi khỏi úng. Những nơi ngập nước, hạt thóc mọc mậm, rụng xuống, thành những chân rộc lúa ma. Lại vào giữa những ngày nắng to. Cả dãy tường thành vòng xoáy ốc hiển hiện lên trên bóng nước. Những cánh hoa súng nở trắng. Những chiếc lá trang tròn xanh lát mặt nước. Con cá quẫy đuôi đớp bóng lá. Chiếc hoa súng lung lay. Tręn cao, con bói cá ngỡ động mồi, thả cánh lŕ xuống. Sát mặt nước mới nhận được ra đấy chỉ lŕ chiếc hoa súng. Bói cá lại bay hất lên. Đàn rùa bơi thong thả. Bàn chân móng rùa toẽ ra như chiếc bê chèo đung đưa trong dải nước vŕng trời chiều. Bói cá lại tưởng con mồi lên ăn nổi, lao xuống. Lướt ngang mặt nước, bói cá choáng mắt vì bóng hoa gạo đỏ rực rỡ. Suýt con bói cá chúi vào miệng rùa đương hóng mồi. Trên bốn mặt thành, ở mỗi bậc đá có những cánh nỏ chĩa vào khoảng không. Những toán quân túc trực, mắt đăm đăm nhěn ra. Chốc, một ông lạc tướng bước nhanh vào đưa tin mới từ đường ngược về. Quanh thŕnh cấm, lại từng toán hàng trăm lực sĩ lục tục nhô lên. Mỗi người đóng khố điều, lưng để trần, đứng nghięm hai bên, đợi lượt vào vít cánh nỏ. Những toán khác đương lặng lẽ kéo vào. Đống trầm cao như cây rơm bốc khói thơm ngào ngạt. Vua Thục và Cao Lỗ đương đứng nhěn bàn cờ. Bàn cờ đặt trên tảng đá, bậc dưới cùng, ngay chân bệ nỏ thần. Chiếc chiêng đại dựa bên Cao Lỗ, như một vành khiên úp. Những nét mặt trầm ngâm. Những con mắt chăm chú nhìn quân cờ. Nhưng không phải thế. Dường như bàn cờ trước mặt chỉ để làm cái cớ gợi cho quân tướng những ý nghĩ đương bay vút sang phía trước mặt, bên kia sông. Cao Lỗ đứng dậy, xách chiêng lên. Cao Lỗ ngắm nghía lên vòm trời, rồi kính cẩn nói:[/font]
[font="]-Quân Triệu đă đến gần rồi.[/font]
[font="]-Chưa có người về báo mà ông biết được sao? Cao Lỗ chỉ tay lên những đàn quạ đương lả tả bay xuống:[/font]
[font="]-Vì quân Triệu trảy đông quá, lại động rừng tręn ngàn, chim mới vỡ tổ về nhiều thế kia. Trời vần vụ mây. Từng đàn cò trắng thấp thoáng ngang trên mặt thành. Cao Lỗ lại nói:[/font]
[font="]-Cò bay ra nhiều đến thế, quân Triệu đương men các bờ tre ven sông xuống quanh đây rồi. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-ạng định trốn tôi ván cờ nŕy à? Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Được nước cờ cao cũng lợi cho óc nghĩ về việc quân. Nhưng xin vua chủ cho đánh giặc xong đă. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Ta đă hẹn ông Đô Nồi đem các tướng Đống, tướng Vực đi xem xét binh těnh quân Triệu. Có tin ấy về mới là khẩn cấp. Các tướng trên ngược chưa về, bàn cờ kia cũng vẫn giúp cho ta minh mẫn nước nghĩ trận này mà. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Đứng đây cũng nhěn rõ bên kia sông rồi. Chẳng nên cố đợi tin Nồi hầu. ở trận mạc, xảy bất trắc là lẽ thường. Bụi đường đă mờ mịt khắp chân trời kia. Xin vua chủ cho tôi lên mặt thành. Vua Thục hỏi Cao Lỗ:[/font]
[font="]-Liệu lần này uý Đà có được bao nhiêu quân?[/font]
[font="]-Nó dốc hết người ra, quyết sống mái với ta một phen nữa. Vua Thục ôm hai tay lên hàm râu:[/font]
[font="]-Thế thì nỏ thần ta chỉ phải mất công khó nhọc có lần này nữa thôi. Đã có hai ông lạc tướng trên ụ canh, ông chưa phải đem lệnh lên, cứ thong thả. Hai hàng quan lạc tướng cầm chiêng, khoác khiên, chống giáo đứng im hai bęn. Mặt thành phẳng lặng. Trên ụ canh, sững bóng quan lạc tướng, mặt đăm đăm nhěn chân trời. Phút chốc, bên kia sông đã đen kịt. Như cơn bão nước ập tới. Cả một vùng sông và hào nước quanh thành, quân Triệu đương tíu tít thả thuyền, thả mảng luồng xuống nước. Bóng tỏa sẫm cả dòng sông. Cao Lỗ quay phắt ra:[/font]
[font="]-Giặc đến trước mặt ta rồi kěa. Vua Thục đặt một chân lęn bệ đá, nhěn xuống.[/font]
[font="]-ừ, bây giờ thì vừa hay. Rồi bảo Cao Lỗ:[/font]
[font="]-ạng lệnh cho các cánh nỏ. [/font]
[font="]Cao Lỗ bước ra mặt thành, vươn thẳng tay như treo chiêng lên, nện một dùi. Tiếng chiêng bốn phía đổ hồi theo. Vua Thục phất tay áo. Hai vế bốn mươi lực sĩ nhảy vào. Tám mươi cánh tay vươn lên. Cánh nỏ từ từ cong xuống. Suốt mặt thành, từng đợt tên nỏ bắn ra cờn lên, loang loáng, chằng chịt những làn sóng xám, sóng xanh, sóng vàng, chói lói ngang sông. Vua Thục đến cạnh bệ đá, phất tay lięn tiếp. Những mũi tên thần bay. Cánh nỏ vít xuống phăm phắp. Người kiệt sức ngã lăn. Những cánh tay, những đầu gối căng thẳng đến răo gân ra, không co duỗi được nữa. Người lăn lóc như những chiếc trống. Toán lực sĩ khác nhảy vŕo. Hiệu bắn càng gấp. Cánh nỏ chúc xuống, nhanh như chày giã gạo. Buông tay ra, lại không người nào dậy được. Toán lực sĩ khác lại ùa vào, giẫm lên nhau, gò dây nỏ vào máng. Tới tấp, hỗn độn người chạy, người ngã, người hô hét, người liệt gân lăn xuống. Chiến trận đằng đằng sát phạt ngay giữa mặt thŕnh. Từng làn nỏ khắp mặt thành bắn ra cùng với nỏ thần liền một dải kín như mây đùn từ mặt nước lên. Tiếng nỏ xé gió như sét đánh liên hồi. Một lúc. Tan khói. Những bãi cát ven sông lại lặng lẽ như mọi ngày. Cả một vệt dày đặc quân Triệu lúc nãy đã biến đâu mất. Chỉ thấy những hoa gạo rụng tới tấp, đỏ đọc như những vết máu chảy xuống rňng ròng. Vua Thục chỉ tay:[/font]
[font="]-Các ông trông kìa. Bên kia bờ nước, nhìn kỹ thấy mờ mờ ngổn ngang xác người, những cánh cung, những xe ngựa chồng đống. Nhưng cứ im như gò đống bãi tha ma. Từng đàn chim công lượn tròn trên dòng nước rồi lúng liếng, đỏng đảnh theo đuôi nhau đổ xuống bờ thŕnh. Cả trăm, cả nghěn con công đậu. Đuôi công mở ra, lung linh múa. Trňn xoe, rực rỡ biếc xanh, trắng bạch, vàng rực, đỏ hồng. Đuôi công xôn xao chụm lại, xoč ra, quay tròn, lộng lẫy ánh xuống mặt nước. Bên tường thành công múa hóa ra một cánh đồng hoa trà đỏ, hoa mơ trắng, hoa cà tím, vô vàn các thứ hoa kỳ lạ đương rực rỡ nở. Vua Thục cười ngất:[/font]
[font="]-Các ông trông! Trời sai đŕn công về múa mừng ta thắng trận. Bốn mặt thành, tiếng quân reo ầm vang. Vua Thục vỗ vai Cao Lỗ, lại nói:[/font]
[font="]-Nỏ thần ta mất công lần này nữa thôi. Quả như lời tôi mà. Cao Lỗ đứng lặng, nhěn sang sông, rồi nói:[/font]
[font="]-Phải cho người đi thám xem úy Đŕ sống hay chết. Vua Thục dõng dạc:[/font]
[font="]-Ta sẽ cho người đi ngay. Bây giờ ông hẵng lấy ngựa ra các cői báo tin thắng trận. Nội nhật trong ba ngày, kéo về đủ trăm con trâu béo, gạo nếp, rượu. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Đương cňn giữa độ cŕy! Vua Thục hỏi lại:[/font]
[font="]-ạng bảo thế nào? Cao Lỗ đáp:[/font]
[font="]-Trâu các cõi hiện đương làm mùa ngoài bãi, chưa đến lệ lấy trâu thịt.[/font]
[font="]-Nhưng ta phải mở hội khao quân tức thì. Cao Lỗ cúi đầu giây lâu rồi nói:[/font]
[font="]-Hằng năm, vua chủ có lệ lấy trâu thịt nhưng cũng chưa khi nào hạn bắt trâu đương làm giữa bãi. Vả chăng, mấy lâu nay, bốn cõi thật vất vả. Nhờ phúc to vua chủ được thần Rùa cho lẫy nỏ, mới đuổi được giặc, thiết nghĩ chẳng nęn bắt trâu lúc này... Vua Thục quắc mắt:[/font]
[font="]-ạng không biết vui được như ta đương vui rồi. Trông trước mắt kia, từ đây suốt đến Phięn Ngung chưa chắc đă còn thấy đủ bóng nửa con ngựa bố con uý Đŕ. Thế thì phải hội quân tiệc to đến nhường nào mới bõ công khó nhọc trận này. [/font]
[font="]Cao Lỗ lặng lẽ như đứng một měnh. Tự dưng nhớ lại ngày ở Vũ Ninh về, bỏ cày dưới bãi theo vua. Trải ngoài mười năm giặc Tần phạm khắp cõi. Long đong không lúc nào biết đâu nơi ăn chốn ở. Vua tôi cůng gối đất, có khi phải vặt cỏ ăn, dầu dăi, khó nhọc, chẳng lời nào nói cho thấu hết nỗi. Lúc bấy giờ chỉ mong sao thiên hạ được có ngày vỗ yên, tát cá, cày bãi, dệt vải, đủ cái ăn cái mặc. Vua tôi cũng như mọi nhŕ, sớm tối được miếng ăn miếng uống. Nghĩ thế đă là nên hội vui rồi. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Vua chủ có nhớ những ngày giặc Tần...[/font]
[font="]-Việc khi mở nước ấy bao giờ quên được![/font]
[font="]-Còn nhớ tôi với chú Đống đem hai con trâu bắt được đi lŕm kế giết Đồ Thư. Mưu diệt tướng giặc to nhất mŕ phải mất hai con trâu, vua tôi nghĩ cùng xót ruột. Đến khi giết được Đồ Thư mŕ còn dắt về được một trâu, ai nấy đều hớn hở. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-Ta vẫn nhớ chuyện ấy như mới hôm qua. Nhưng mà bây giờ khác xa ngày ấy. Cao Lỗ vẫn khăng khăng:[/font]
[font="]-Không, không... Vua Thục nghiêm mặt, quát:[/font]
[font="]-Lộng hành lắm, lộng hành lắm rồi. Đi đi cho khuất mắt ta. Cao Lỗ nhợt mặt, chắp tay, lůi ra. Vua Thục nhấc chiêng, cầm chiếc sừng trâu đong rượu gő ba tiếng. Một lũ các quan lạc tướng, tay xách giáo, lưng đeo nỏ, lục tục bước tới. Vua Thục nói:[/font]
[font="]-Lệnh cho các cõi nội nhật ba hôm đem về trâu một trăm con... Quan lạc tướng lạnh lůng khích một câu:[/font]
[font="]-Vua chủ mở hội khao quân, ai dám gàn quải! Vua Thục vẫn chưa qua cơn giận, hét:[/font]
[font="]-ạng nói ai gàn quải? Quan lạc tướng sợ quá, bỗng run rẩy:[/font]
[font="]-Vua chủ khao quân... Vua Thục gầm lên:[/font]
[font="]-Trăm con trâu... trăm con trâu...[/font]
[font="]-Dạ... dạ... Quan lạc tướng nói:[/font]
[font="]-Xin cho các cõi cùng được mở hội. Vua Thục lại cười khà khà:[/font]
[font="]-Phải, phải, các cõi cùng mở hội khao quân. Các quan đã lui xuống. Quản tượng đưa voi vào đợi rước vua chủ dưới chân thành. Vua Thục còn dừng lại trước bậc đá. Như nói một mình:[/font]
[font="]-Nỏ thần! Nỏ thần! Nhờ nỏ thần, ta đă bắn tan úy Đŕ, từ nay vững được tám cői. Của báu nỏ thần trên thế gian chỉ có một mình trong tay ta, chỉ một mình ta có. Cửa thành cấm này không ai được dòm ngó đến. Từ nay cấm ngặt. Cả Cao Lỗ cũng không được đặt chân tới. [/font]
[font="]VI [/font]
[font="]... Cho khuất mắt ta, đi đi... Cao Lỗ bước xuống bờ tường. Tự thấy mình là người có tội, mà lòng tràn uất ức, không biết nói sao. Phải đi. Làm thế nào bây giờ? Đã chập tối. Các phường trong thành, đâu cũng rực rỡ ánh đuốc. Tiếng trống, tiếng cồng âm vang dồn dập. Ngŕy hội thắng trận nô nức đă bắt đầu từ Kẻ Chủ ra các cői. Cao Lỗ nhìn vào trong thành. Những ô cửa đã lên đèn, soi tỏ cả nghìn vừng trăng trắng bạch cùng một lúc mọc đều. Tưng bừng từ thành nội... Nhưng mà trong nơi cung cấm ấy có những người suốt đời chỉ được nhěn cái vui thiên hạ rồi chết già ở đấy. Đấy lŕ đời những nŕng hầu, như đời Tŕm. Đời Tŕm, bao nhiêu gian truân éo le! Năm ấy, Tàm chỉ mới trạc năm, sáu tuổi. Mở mắt ra lúc nào cũng thấy mặt nước sông Lú đầu bè. Nhà Tàm ở trên mặt nước, xung quanh mái phên, lủng lẳng lắc lư những chân lưới hòn cuội va vào cục đất nung. Nhà bè áp bờ ghép gỗ kê trên mặt ống bương, rồi giát mai. Xa trông như một khoảng bãi đất kéo dài ra mặt nước. Có lẽ vì cả tám đứa con với bố mẹ quanh năm sống nhờ sông nước, nęn phải ở bè cho tiện, Tàm cũng không hiểu. Tàm bé nhất nhà. Suốt ngày, mọi người mò lặn dưới nước. Bố với mấy anh nhớn vác chũm đi úp ven bờ. Có ngày câu chạch, kéo tôm, có ngày đi bắt ốc. Những hôm rỗi rãi, mẹ lại dắt con lên bãi hái dâu. Dọc bãi trồng dâu nuôi tằm, trồng chuối và dứa dại lấy sợi dệt. Đęm hôm ấy, trăng đầu tháng như chiếc lá lúa phơ phất góc trời. Ngôi sao le lói cũng lặn rồi. Sáng sớm, mặt đất mặt nước cňn mù mịt, lẫn lộn. Nghe một tiếng rền cuồn cuộn như cơn sấm chuyển động từ chân núi ra. Tiếng người tiếng ngựa hay cả bao nhiêu voi đàn loạn rừng ***g xuống bãi. Hay mưa ống bão ống ập tới. Bố mẹ và các con ngồi dựng dậy, ngơ ngác. Không trông thấy gì, nhưng lập tức biết đấy là quân Tần tràn về. Thôi thế là không kịp trốn vào núi được. Cái bè chơ vơ trên mặt nước sương mù. Một đám người lố nhố nhảy xuống đầu sŕn. Bọn quân quan đi nă lương.[/font]
[font="]-Trâu đâu? Trâu![/font]
[font="]-Không có trâu dưới nước.[/font]
[font="]-Không... [/font]
[font="]Lập tức, những mũi giáo x** xuống. Cả nhà, bố mẹ con cái chết rụi giữa đống tay nải và gánh ống cơm lam dựng bên vách. Quân Tần đốc lương lại sùng sục đi nơi khác. Tiếng người hấp hối, có lúc rống lên, có lúc rên rỉ. Tiếng máu chảy ghê rợn, óc ách mạn bè. Bỗng bé Tàm chui ra từ trong đống xác người. Tàm nhìn xuống không biết bố mẹ, các anh các chị đâu. Chỉ thấy một gò máu. Tàm trèo lên bờ, chạy vào trong sương. Hai tay ôm mặt. Cứ mở mắt, Tàm lại thấy đống máu và những mũi giáo xoàn xoạt x** xuống. Tiếng người thét, người khóc. Tàm gào lên. Không biết đã mấy ngày mấy đêm, bao nhiêu ngày đêm. Tàm cứ chạy, chạy mãi. Một ngày kia, Tàm mở mắt. Tàm thấy mình nằm bên một tảng đá, cỏ cao kín mít. Trông lên, bối rối cỏ xanh ngập quanh mặt. Nhưng nhìn kỹ, lại thấy trên ngọn cỏ thấp thoáng những con mắt đen láy. Những con mắt đen lay láy, nhiều quá, lung lay tręn các ngọn cỏ. Tàm chống tay, ngồi dậy. Những con mắt hốt hoảng chạy giãn. Tàm thấy đấy là một đàn vượn lông đen mượt. Những con vượn mẹ bước lưng gù gù. Đàn con lóc nhóc theo. Vượn mẹ ngồi quay mặt lại. Vượn con xúm quanh mẹ. [/font]
[font="]Vượn mẹ cứ ngồi ngắm Tàm. Tàm nhìn vượn mẹ với đàn con ríu rít loanh quanh. Vượn con trèo thoắt lên vai mẹ. Hai con mắt ngấp nghé. Tàm bỗng nhớ mẹ. Tàm ứa nước mắt. Những con vượn mẹ thấy nước mắt giàn giụa trên mặt Tàm, nhìn trân trân. Vượn mẹ có biết đấy là những giọt nước mắt. Rồi hoàng hôn xuống lặng im. ánh nắng còn hắt lên vàng rực một góc rừng. Những con vượn kiếm ăn rải rác các rừng tụ lại, kéo nhau lên ngủ trên hang đá cao. Vượn gọi nhau, chốc lại đứng hai chân trước, hú một hơi dŕi. Ngộ còn con nào mải kiếm ăn cũng phải biết nghe hiệu mà về theo đàn. Còn con vượn nào vẩn vơ dưới rừng. Không biết. Chỉ thấy một mình Tàm ngồi đấy. [/font]
[font="]Những vượn mẹ đă đứng dậy, bước đi. Vượn con vớ đuôi mẹ leo tót lęn cổ. Vượn mẹ không để ý. Bước thủng thỉnh, thong thả. Cả mấy vượn con lúc lỉu đánh đu tręn vai trên lưng. Xung quanh lặng ngắt. Tàm đứng dậy. Tàm chạy theo đàn vượn. Những vượn con, đã quen mắt nhìn Tàm từ bao giờ, không để ý có người đi cůng với. Vượn mẹ vẫn thủng thẳng, thong thả bước. Đęm ấy, Tàm ngủ trên hang đá. Đŕn vượn chúi vào nằm khe nào, Tàm không trông thấy. Trong bóng tối, có lúc nghe tiếng gừ gừ. Không biết vượn mẹ mắng con hay vượn con ngủ mê. Rồi Tàm cũng ngủ thiếp. Có một lúc, tiếng rít réo đinh tai. Tàm giật mình thức dậy. Xung quanh vẫn tối mịt. Nhìn mãi mới nhận ra khoảng cửa hang mờ mờ. Thói quen, vượn thường ngủ từ chập tối, dậy sớm. ở trong hang mà dường như đánh hơi được mặt trời sắp mọc phía nŕo, có hơi ấm má bên trái hay bên phải. Thế là gọi nhau xuống rừng. Tiếng hú, tiếng rít vang động các vách đá từ lúc cňn tối đất, chưa trông thấy mặt trời đâu. Tàm cũng theo đàn xuống rừng. Chẳng mấy lâu, có Tàm trong đàn, vượn thường đến kiếm ăn cánh rừng ấy. Chốc chốc Tŕm lại khóc. Đấy lŕ những khi Tàm nhìn đàn vượn con tíu tít trèo leo lên vai lên cổ vượn mẹ. Nước mắt Tàm chảy vệt hai bên má. Những lúc ấy, vượn mẹ, vượn con không hiểu thế nào, chạy lùi ra xa. Con mắt lơ láo nhìn, lạ lùng. Cứ đứng đấy, đến lúc thấy má Tŕm đă khô nước mắt, mới lại cùng nhau đi hái quả ăn. Đương můa ngõa. Quả ngõa chín đỏ thậm. Lá ngõa tròn che thành tàn tán một vùng mênh mông xanh liền cây nọ cây kia. Quả ngõa to bằng nắm tay, bằng quả bưởi, chi chít từ gốc cây lên đến cành la, trĩu từng chùm. Cánh rừng thơm nức mùi ngõa. Các loài ăn quả ăn cỏ lượn lờ đi lại rối rít như người đi hội lŕng. Từng đŕn hươu nai kéo đến. Con hươu sao rướn cổ nhìn quanh, rồi hục vào gốc ngõa, rứt cả chùm ra nhai tóp tép. Chốc chốc, ngứa khoeo, lại đạp hai guốc chân sau. Cái đá hậu đụng vŕo con nai khác vừa đi tới. Nai giật měnh nhảy dựng đứng hai chân trước. Thế lŕ bao nhiêu hươu nai trong rừng ngõa chồm lên, đá trước đá hậu loạn xạ rồi cất cẳng giỡn đuổi nhau đi tận đâu xa. Hôm sau mới thấy quay lại. Nhưng không biết có phải vẫn đŕn hươu đŕn nai ấy không. Những con gấu lầm lì nằm như lợn, hai chân trước quơ một ôm quả ngõa, cả quả xanh quả chín, nhá rau ráu. Hết ngõa ở gốc này, gấu lần sang gốc khác. Đêm nằm nhai tới khuya. Rồi ngủ luôn đấy. Có lẽ cho tới khi gốc cây chỉ còn lại vết nhựa ngõa sần sùi, những con gấu mới chui ra khỏi rừng ngõa. Đến khi một đŕn voi ập tới, cả cánh rừng rung lên như gặp cơn bão cạn xoáy trong khe núi ra. [/font]
[font="]Vòi voi quật tan hoang, trống hốc. Cả quả, cả chùm, cả từng tàu lá, cành lá cuốn tuột vào miệng. Những đàn khỉ, đàn vượn vào rừng ngõa, như những con chim chích lẳng lặng và tưởng như chẳng thấy đâu rung chuyển. Cánh tay dài khéo léo, vượn nhẹ nhàng bứt một quả rồi trèo lên ngọn cây, hai bàn tay bưng, cắn ăn. Có khi tìm được tảng đá thoáng, cả đŕn đem bŕy đống ngőa ra. Tay bê một quả, đưa lên miệng. Hàm nhằn thật nhanh, thật nhanh. Cây ngõa cổ thụ, gốc to như con trâu đầm giữa vũng bùn. Những cành lá trĩu ngay trên đầu. Tàm với tay lên, đâu cũng được. Tŕm chọn quả ngõa to bằng cái đấu, chín đỏ lịm, thơm nức. Tŕm đem ngőa ra ngồi trên tảng đá. Cùi ngõa đỏ lừ. Cục mật giữa ruột trong như mật ong[/font]
[font="]-ngọt mát hơn mật ong. Tàm nhai thong thả. Thỉnh thoảng, Tàm bẻ miếng cùi, đưa cho vượn con. Lại cho vượn mẹ cục mật ngõa ngọt lự. Chẳng bao lâu, Tàm đã thân thiết với đàn vượn. Có lúc vào rừng ngõa rồi, mà cả đàn cứ đi theo Tàm. Tàm biết vượn muốn ăn quả ngõa chín. Quả Tàm hái ngọt hơn quả vượn hái lấy. Tàm chọn quả ngõa chín, chìa cho cả đám. No rồi, nằm ềnh ra cỏ. Lơ mơ him mắt phơi nắng ấm. Có khi đŕn vượn quẩng mỡ, vui chạy giỡn lên. Tàm bỗng cười khanh khách. Tiếng cười giòn như tiếng nước reo trên đá. Thế nhưng đŕn vượn không ngơ ngác chạy lùi ra như lúc trông thấy nước mắt Tàm chảy trên má. Vượn vẫn múa hai tay dài nghêu lên đầu Tàm và tiếng cười của Tàm vòng quanh. Hết mùa ngõa đến mùa dưa đất. Rồi mùa trám, mùa mơ... Tàm đi kiếm ăn theo đŕn. Cứ thế, không để ý biết đâu được ngŕy tháng khác nhau thế nào. Đôi khi chợt trời mưa, trời nắng mới nhận ra trời đất đă đổi můa khác nhau. Đęm ở hang giá buốt. Nhưng Tàm đã biết tìm đá đánh lấy lửa. ở nhŕ, mỗi người đi đâu đều có hňn đá đánh lửa giắt cạp khố. Tŕm đă biết được cách đánh đá. Tŕm dọi đá cuội vŕo nhau thành lửa, sưởi. Những con vượn lông dày đen mướt, không biết rét, ở khe nào cứ đứng nguyên chỗ ấy. Những con gấu yếu chịu lạnh đã lù lù vào nằm một góc. Con rắn, con trăn lặng lẽ quấn mình quanh vấu đá gần lửa, im lìm ngủ vùi. Có hơi lửa, hang đá ấm hẳn hơn. Rồi lại tới những ngŕy ẩm ướt. Các loài chim ở đâu về kêu râm ran trên vòm lá xanh tơ. Đằng kia, hoa ban trắng mờ hơi sương. Ngoài rừng, bướm bay đàn rập rờn. Ngỡ ban rụng từng cánh, ban vàng, ban tím khác nhau. Mới lại sực nhớ trời đã ấm, chim non sắp ra ràng. Rét buốt hay mưa ẩm ướt lầy lội, đàn vượn cũng cứ đúng lệ, trời còn tờ mờ chưa dựng sáng đã hú gọi nhau xuống rừng tìm cái ăn. Tàm cũng quen thế. Tàm theo đàn vượn xuống rừng từ tinh mơ. [/font]
[font="]Váy áo vướng đá vướng gai đă vương đâu từng mảnh rách tươm hết. Ngày ở nhà, Tàm còn bé, thường theo mẹ lên bờ xe rọi đánh sợi tơ dứa, tơ chuối. Tàm lấy lá dứa ngâm xuống suối, phơi nỏ. Bã lá dứa tơi thành đệp trắng nõn. Tàm kết lại, quấn lên lưng, lên vai. Trời lạnh, ấm chẳng khác mặc váy áo. Xa trông, Tàm hệt con vượn trắng đầu tóc đen, như con vượn bạch đốm lông đen hai má. Tŕm đi giữa vượn mẹ, cao bằng vượn mẹ. Nhưng khác mŕu hẳn, vượn mẹ đen tuyền, hai má đốm trắng. Thế lŕ Tàm lại thuộc nếp sinh sống mới, đi đâu cũng có đŕn. Chỉ phải cái vào mùa lạnh, rừng hiếm quả ăn được. Đŕn vượn vẩn vơ đi těm quả trám, có khi phải ăn nắm lá thờn mát, lá ngót mấy ngŕy. Tàm không kiếm được gì để ăn. Lŕm thế nào bây giờ? Tàm chưa biết đan lưới săn. Tŕm không đẽo được nỏ. Không có gạo lŕm cơm, làm bánh dày, bánh lắng. Không có mật mía làm bánh mật. Không có thóc rang làm bỏng. Ngồi nhớ lại, Tàm cũng chưa nhớ ra được mọi cách, chưa biết tên hết các bánh mẹ đã làm. Mẹ ơi! Ngày trước, chỉ mới được trông mẹ nặn bánh, nấu bánh. Biết làm thế nào. Phen này chết đói mất. Tàm nhớ ra cái bánh ngói còn dễ làm. Mọi lần, Tàm vẫn xem mẹ làm. Những khi chơi nhởi trong bãi, các chị cũng hay tìm đất hun làm bánh ngói ăn. Tàm dần dần nhớ... -ờ, bánh ngói, bánh ngói... [/font]
[font="]Bánh ngói chỉ bằng đất thě chắc làm được. Chỗ rừng ẩm ấy có thể đŕo được đất lŕm bánh ngói. Tàm tìm đá nhọn, lấy cây hóp mài đốt cho sắc một đầu, rồi đŕo. Suốt ngày, được một hố ngang bụng. Tàm lại đào. Tàm đã khoét lên được một mảng đất thó dẻo. Ngửi hệt můi đất bánh ngói rồi. Mảnh đất xám tro, mặt vân lęn vệt gân nâu non đỏ như son. Thật mịn, mềm, nhấm không thấy sạn. Nhưng vẫn cňn hơi ủng mùi bùn lá chết. Tàm xắn được một đống đất thó lęn rồi nặn ra từng thỏi bằng ngón tay. Nhớ có lần mẹ đă vê vê thế. Những khi bắt đầu mùa lạnh, lại có mưa dầm rả rích, hôm nào không đi kiếm cái ăn dưới nước được, mẹ lŕm bánh ngói cả nhà ngồi nhấm nháp. Tàm phơi một lượt miếng đất trên mặt đá. Tàm đem những vỉ nứa, đặt ghếch cho đất mau khô cả hai mặt. Đất đă bay hơi, ngả màu xám trắng. Nếm bùi bùi đầu lưỡi. Dễ thường Tàm đương thèm mà nghĩ thế hay sao. Vượn mẹ xán lại, nghé nghiêng, nhòm vỉ đất thó. Tàm đưa mẩu đất. Vượn giơ hai tay cầm, cũng đưa lęn mũi, như Tàm vừa làm. Nhưng vượn mẹ không thè lưỡi nhấm miếng đất mà vượn mẹ cứ cầm khư khư, không dám bỏ xuống. Những con vượn con ngồi đông đầy quanh Tŕm. Tàm đoán vượn con muốn được bắt chước lŕm như vượn mẹ. Tàm đưa miếng đất thó. Những con vượn tranh nhau cầm ngửi rồi lại ôm miếng đất xuống ngực. Quanh quẩn chơi nặn đất với vượn thế, Tŕm cũng khuây khỏa. Tàm tìm các búi cỏ, lấy về một ôm cỏ tế và cành sim đã khô. Những thỏi đất được xếp bằng xuống mặt hố, lót cỏ tế, tręn phủ cành sim. Tàm đánh bùi nhùi lửa châm vào đống rấm. Khói bốc quẩn trong hố hun những thỏi đất, rồi khói nhạt đi. Tŕm cầm từng miếng lên. Miếng đất bánh ngói nóng thoảng ngậy mùi oi khói. Tàm đưa lên miệng, cắn một mẩu. Ngói bùi bùi, khê khê. Tàm bỗng dưng lại ứa nước mắt. Mọi khi, mẹ vẫn làm thế này cho các con ăn. Tàm bọc một ôm, đem về hang. Mỗi tối lấy ra nhấm nháp hai ba miếng. [/font]
[font="]†n đất chóng đầy bụng, chỉ đỡ nhạt miệng. Nhưng lại bần thần nhớ. Tai Tàm văng vẳng nghe những tiếng ồn ào ngoài cửa rừng. Quân Tần trảy hay là núi đổ. Tàm ôm tay lên mặt. Giữa đêm trong hang, Tàn khóc gào một lúc, rồi ngủ thiếp đi. ở rừng thế này đã lâu lắm thì phải. Không làm sao tính ra bao nhiêu tháng, bao nhiêu năm. Chỉ thấy những lứa vượn con đă lớn rồi đi theo đŕn khác. Vượn mẹ, hai bịu má nhăn nheo chảy xuống, vai gầy nhô đầu xương. Phía chân sau, ngồi nhiều, lông rụng trơ từng mảng. Mấy lứa vượn con đă lớn, mấy lứa vượn con đi theo đŕn khác, Tàm cũng không nhớ. Tàm lân la ra cửa rừng. Cũng không biết cửa rừng xa hay ở phía nào. Bấy lâu ở với đàn vượn, Tàm quen nhởn nhơ rừng sâu như vượn. ở rừng ngủ núi như nhà mình rồi. Nhiều lần trông thấy con hổ đứng gườm gườm đằng kia. Tŕm cũng không biết sợ. Mŕ có nhẽ hổ cũng tưởng Tŕm lŕ con vượn. Hổ hay vượn, rồi mỗi con lại đi kiếm ăn về một phía. Vượn đi phía nŕo cũng kéo một lũ. Có Tàm bước lênh khênh giữa bọn. Những vượn con lứa này đã lại cao vóng ngang vai mẹ rồi. Sắp lớn, lại sắp đi đŕn khác. Tàm đứng tha thẩn nhìn đầm lầy. Những ngọn cỏ nở hoa xòe trên mặt nước. Tàm nhấc một bông lên. Hoa vàng nhạt, cuống dài như cỏ xước. Tàm nhận ra đấy không phải hoa cỏ. Đấy lŕ bông lúa ma. Tàm nhớ có lần mẹ vào cửa rừng, cả mấy chị em theo. Mẹ con đi bứt lúa ma mọc trên mặt bãi bùn. Không ai hái lúa ấy, mỗi mùa lúa chín rụng, lúa cứ ken dày mãi, hạt lúa mọc sùi ra như hoa cau, hoa dừa đến độ chín vŕng. Tàm luống cuống hẳn lên. Gặp được cơm ăn rồi. Tŕm ngắt từng bông lúa. Những con vượn đứng lố nhố trên bờ. Không dám lội bùn, nhưng cứ xúm xít đấy. Tàm ném lên một bông lúa. Vượn tranh nhau cướp, nhằn nhằn từng hạt. †n xong lại ngẩng mặt, hí hửng tìm nữa. Lúa ma lấy về phơi, giã. Hôm ấy, đã đủ gạo. Tàm làm được ống cơm trong hang đá. Cơm chín tới, khói thơm tỏa trên đầu ống nứa tươi. Những con vượn hếch mũi, giơ tay bâng quơ, muốn khều lấy mùi thơm. Tàm hớt một mảy cơm bỏ xuống mặt đá. Tay vượn hấp tấp chụp lấy. Nhưng lại rụt ngay. Hạt cơm nóng rát. Chốc, cơm đă đi hơi. Vượn rụt rč nhặt một hạt. Vượn đưa lên miệng từng hạt. Những con vượn khác đã đánh hơi biết thức ấy ăn được, chen đến kiếm chỗ mặt đá cňn mùi cơm nóng. Tàm và đàn vượn ăn sạch ống cơm lam dài bằng bắp chân. †n hết, lũ vượn chạy đi chạy lại hú, kêu rối rít. Vui quá. ý chừng muốn ăn nữa. Nhưng nước mắt Tàm lại ứa ra. †n cơm, nhớ mẹ. Thấy thế, đàn vượn nhảy lùi, mắt hấp háy nhìn Tàm. Đến khi Tàm quệt khô hết nước mắt trên má, đàn vượn mới lại mon men tới gần. Một ngày kia ấm trời. Suốt các cánh rừng, đã đến mùa hoa nở rực rỡ. Không biết những hoa gì, nhiều thứ quá. [/font]
[font="]Chỉ thấy lao xao những hồng, những bạch, những tím, bạt ngàn. Lại không biết đằng xa đương tới, từng đŕn bướm giập giờn hay những mảng hoa gió đưa qua lẫn lộn, lung linh lay động khắp các bụi cây, các băi cỏ. Gió nồm ấm thổi vào rừng, mọi vật đều cảm thấy phởn phơ, phổng phao, ngứa ngáy, nhấp nhổm. Con gấu núp trong hốc đă bước ra nhặt trám. Đŕn hươu sao và những con nai kéo lũ đến nhảy giỡn trên đám cỏ non xanh mởn. Những con gà rừng con vồng làn đuôi đỏ biếc mượt mŕ lên. Những con voi, những đŕn lợn động cỡn, chạy rŕo rào qua. Các cánh rừng bỗng dưng nghiêng ngả như có cơn bão cạn từ các khe núi luồn ra giữa ngày lấp lánh nắng. Tàm và đàn vượn đã ra cửa rừng từ sáng sớm. Tàm giã sẵn gạo, bỏ vào ống, xuống ngồi lam cơm ngay trên bờ đầm lầy. Vượn thích ăn cơm, lại ăn tham, nhai phồng căng cả běu cằm. Tàm đóng cọc, dựng một dãy ba ống nứa to. Một mình Tàm, ăn cố cũng chỉ hết một ống. Hai ống cơm kia để chia cho đŕn vượn. Khói đốt ống lam đă thơm lừng. Đŕn vượn vui, chạy quăng chân như múa trên bãi cỏ. Vượn biết sắp được ăn, đua nhau hú đinh tai. [/font]
[font="]Đến lúc ăn xong, người vŕ vượn cùng nằm him mắt, sưởi nắng. Những con vượn ăn no, ườn ra phơi nắng, gối lên nhau. Vượn con nằm nghếch lên đầu gối, lên bụng Tàm. Tàm nhìn lên khoảng trời xanh ló ra giữa cánh rừng. Lâu quá, quen rồi. Những sọt thóc để trữ ăn můa chưa có lúa. Bây giờ thì ở mãi đây được. Tŕm không nghĩ khi nào Tàm đi đâu. Đi đâu. Đă mờ mờ dần, đi đâu? Tŕm ở với đŕn vượn cũng giống ngày trước ở với cả nhà dưới bè trên mặt sông. Đàn vượn như anh em chị em nằm sưởi nắng chen nhau quanh Tàm. Tàm áp má xuống cỏ, ngủ say. Không biết bao nhiêu lâu. Một lúc, Tàm nghe tiếng rít, tiếng hú. Tàm đã quen tai nghe vượn gọi nhau như thế. Tàm từ từ mở mắt. Tàm trông thấy đàn vượn nhảy choi choi giơ chân trước, há miệng gào quanh Tàm. Chưa trông thấy đàn vượn đùa lạ thế bao giờ. Tàm lặng lẽ nhìn vượn mẹ, vượn con. Những tiếng rít, tiếng rống lộng óc. Những hàm răng vượn nghiến kèn kẹt. Tàm không hiểu thế nào. Rồi thình lình cả đàn chạy biến mất vào rừng. Tàm lẩm bẩm:[/font]
[font="]"à mẹ con nhà vượn rủ mình đi kiếm quả ăn". Nhưng giữa lúc ấy, Tŕm chợt cảm thấy là lạ. Tàm quay mặt ra phía rừng hôm trước có đàn phượng hoàng đất bay ra. Tàm trông thấy một đám người lố nhố vào. Tàm thoáng nhớ, Tàm nhớ ra đàn vượn đã đánh hơi biết khác, đă rủ Tàm chạy. Mà Tàm không biết. Tàm đứng phắt dậy. Tàm chạy. Những tiếng kêu đuổi theo.[/font]
[font="]-Có phải người đấy không? Phải người đấy không?[/font]
[font="]-Đừng chạy! Đừng chạy! [/font]
[font="]Một bọn đă chắn ngang phía rừng trước mặt. Đă lâu không nghe tiếng người. Tiếng vỡ oang oang, không biết ai hét, ai nói. Tàm líu chân lại, không bước được. Tàm đứng sững ra đấy. Người các phía kéo đến. Tŕm dần dần nhớ ra nhận ra hình như những người đấy là bọn phường săn. Phường săn lưới, cả săn nỏ. Những cánh nỏ, những ống tęn dài vút. Tàm là con nai, con hươu, lưới và nỏ quây quanh. Tàm chợt nhớn nhác, co chân, lại toan chạy. Một ông lão tóc bạc phơ, quấn khăn chàm, bước ra, nói:[/font]
[font="]-Đừng sợ! Đừng sợ! Những ngŕy nắng ấm, vua chủ thường về đi săn với các phường lŕng ở những cánh rừng ven sông. Toàn quân phường săn với người làng kéo vào rừng hôm ấy, từ đằng xa, đă trông thấy đŕn vượn, trong đŕn có con vượn trắng. Vượn trắng thật hiếm. Chẳng ai đă được thấy vượn trắng. Chỉ nghe nói người đời trước có lễ nộp vua Tần phải đi lůng rừng tìm vượn trắng. Năm nŕo, vua Tần cũng đňi cống vượn trắng. Thế là các lưới quây lại con vượn trắng của hiếm. Vào gần đến nơi, mới nhìn ra không phải vượn trắng. Mà đấy là người. Trong phường săn có nhiều người ở bờ sông Lú, nhưng không ai còn có thể nhận ra, cũng không ai ngờ được đấy lŕ con bé cái Tàm ngày trước sống sót đã chạy được vào rừng. Phường săn các ngả mỗi lúc kéo tới một đông. Họ đứng quây quanh. Bây giờ, thật lŕ đứng trước một người, ngang lưng quấn những đệp tơ dứa, tơ duối trắng bạch lô xô như mớ rạ. Người con gái đẹp lồ lộ. Tay lấm bůn đến khuỷu mŕ cánh tay nuôn nuốt trắng ngần. Người con gái lắp bắp, run rẩy, ú ớ:[/font]
[font="]-Quân... Tần... Phường... săn... Những người xung quanh nghe không rő. Lâu lắm, Tàm không nói tiếng người, tiếng nhớ tiếng quên mất rồi. Mà những người trẻ cũng không còn mấy ai nghe nói đến quân Tần, cũng chưa nghe ra thật. Chỉ có ông già phường cả đã nghe rõ, chợt hiểu, bèn nói to:[/font]
[font="]-Không, không phải quân Tần...[/font]
[font="]-Quân Tần... ạng già lại nói:[/font]
[font="]-Không, không. Ta là phường săn. Tàm lắc đầu.[/font]
[font="]-Cháu chạy vào rừng từ năm giặc Tần à? Tàm gật đầu. ạng lão thở dài.[/font]
[font="]-Đă ngoài mười năm rồi. Các chú này không nhớ mấy đâu. Đến ngŕy được běnh yên, tưởng người các làng ở rừng đã ra hết cả rồi. Cháu là con cái nhà ai? Tàm đã bạo hơn lúc nãy và nghe lại tiếng người cũng đă quen, nhớ dần. [/font]
[font="]-Cái Tàm... ạng lão vỗ trán, rồi hỏi to:[/font]
[font="]-Nhà Tàm ở bè à? Nhà cháu chết cả rồi mà... Tàm không biết trả lời thế nào. Chỉ nói buông gióng một:[/font]
[font="]-Không. [/font]
[font="]Một toán quân nữa kéo đến. Cả nhiều người lŕng. Nhưng cũng chỉ còn có mấy ông già mang máng biết tung tích đứa trẻ ngày trước mà thôi. Mọi người cứ trố mắt, lạ lùng thấy một cô gái như tiên sa đứng giữa rừng. Lại băn khoăn không thể hiểu được đây lŕ người hay là ma, hay đây thật là cô tiên trên trời sa xuống. Dần dần, nhiều người run sợ, không biết thế nào. Mấy người vác đến một sọt trầm, đổ xuống bęn tảng đá cňn lỏng chỏng mấy ống nứa lam cơm. Khói trầm dâng lên, thơm ngào ngạt. Mọi người cùng sụp ngồi, rạp đầu xuống vái cô tiên. Những người khác vào rừng chặt tre, buộc được cái kiệu, có đňn bốn người khiêng. ạng lão nói:[/font]
[font="]-Thuyền vua chủ ta đậu ngoŕi bờ sông. Đám người dắt Tŕm ngồi lên kiệu rồi chạy thoăn thoắt ra cửa rừng. Tàm hớt hải quay đầu lại. Không trông thấy đŕn vượn đâu. Tŕm bưng mặt khóc. Những người khiêng kiệu vẫn phóng đi như ngựa. Tŕm không thò chân nhảy xuống được. Đống trầm trong cửa rừng cňn lui hui khói. Đi đâu thế nŕy. Tàm ơi, người ta mang mày đi đâu. Tŕm hốt hoảng ôm mặt khóc rưng rức. Chẳng biết đŕn vượn kia vẫn đương bíu nhau, ngấp nghé trong rừng nhěn ra. Hay còn hãi người săn quá, đă ẩn lên tận vách đá nào. [/font]
[font="]* * *[/font]
[font="]Đęm trăng xuống mờ mờ. Cạnh bức tường đất thŕnh ốc lượn tròn, có một bóng người cắm cúi bước lên. Đến một chỗ trống, trông rõ đấy là Cao Lỗ. Vai Cao Lỗ đeo chiếc tay nải. Như người đường xa lỡ chân khuya mới về, còn len lỏi tìm xuống phường bên kia hỏi nhà chứa trọ. Cao Lỗ lần theo vòng thành xoáy dần lên cao. Đến một đầu tường, chỗ có ụ canh bỏ không. Cao Lỗ đứng lại. Phía trước mặt, bęn rặng bờ rào xương rồng mọc chằng chịt, nổi lên bóng một bức tường đầu nhŕ. Cao Lỗ rút ở tay nải đeo vai ra một ống sáo. Tiếng sáo thanh thảnh, véo von giữa trời nước mịt můng bát ngát. Tiếng sáo làm cho ánh trăng bỗng nõn nà. Dường như làm cho người nghe thấy lại dưới trăng trời đất rộn rŕng năm nao, những đám trai gái trong thành ngoài cõi đương tấp nập kéo đá ong, đội đất đắp thŕnh. Tiếng sáo làm gợn dần lên trên bức tường đen sẫm một khoảng tròn trắng mờ như có một vừng trăng nữa ai mới cời lên treo cao cao ở đấy. Cao Lỗ bước tới chỗ chân tường dưới song cửa tròn, có vòng sáng ánh đèn trong cửa vừa rạng. Tiếng hát đâu đây, rập rờn như sóng nước. Ai đi nhớ Về thương Ai nhớ ai thương ai Im lặng một lúc. Tiếng người cách tường, phảng phất. Bóng Tŕm ló ra trên cửa, nhìn xuống.[/font]
[font="]-Mình khăn gói đi đâu kia?[/font]
[font="]-Tôi phải đi đi cho khuất mắt vua chủ.[/font]
[font="]-Đi đâu?[/font]
[font="]-Tôi phải đi.[/font]
[font="]-Mình nói sao? Tàm khóc. Tiếng Cao Lỗ như giục giã:[/font]
[font="]-Chúng mình cùng đi.[/font]
[font="]-Em từ thuở bé, ở rừng lớn lên, rồi vào cung cấm, coi như đời người đă bỏ đi rồi. Tiếng gŕ gáy eo óc. Trăng đă xế xuống dải bãi ngô bên kia sông. Bóng nước lẫn vào lá ngô óng ánh, lẫn lộn.[/font]
[font="]-Mình đi, thì ai người can ngăn vua chủ bây giờ? Không, mình đừng nên đi. Im lặng.[/font]
[font="]-Mình ơi, mình đừng đi. Cao Lỗ đứng im, ngước mắt. Nhưng không trông thấy vňng cửa sáng tròn trên đầu. Một lúc lâu. Cao Lỗ tần ngần rồi nhấc tay nải, khoác lên vai, bước lấp bóng xuống những bậc thành lúc nãy vừa lên. [/font]
[font="]VII [/font]
[font="]Triệu Đŕ biết khó đánh được Thục, bčn dùng kế hiểm, sai sứ sang cầu hòa. Rồi cho con trai đi làm con tin. Lại xin cưới công chúa Mỵ Châu cho con được ở rể. Tướng quân Cao Lỗ nói với vua Thục:[/font]
[font="]"Quân Triệu lúc nào cũng nhòm ngó ta, nay nó mượn cớ cầu hòa, cầu hôn là có rắp tâm hiểm độc". Nhưng vua Thục không nghe. [/font]
[font="](Truyền thuyết Hùng Vương-Hội Văn nghệ tỉnh Vĩnh Phú 1981) [/font]
[font="]* * *[/font]
[font="]Đầu năm, můa ấm áp đã trở về. Đất Kẻ Chủ lại vào hội lệ. Mặt nước sông Cái phẳng lặng như tờ. Những đàn rùa bơi quanh cụm lá súng xanh, tròn xoe. Chiếc hoa súng cánh trắng mới nở, nghển cao, nghiêng theo gió thổi. Những lũy tre ken dày bọc quanh tường thành. Tre non trổ lá vân vân vờn lên như khói. Bóng tre giỡn gió ngả dài theo bờ tường. Bốn phía, cánh bãi, đầu làng, đâu cũng những bờ tre bao bọc. Những con đường thuôn dŕi, xa xanh, thăm thẳm. ở một xóm nŕo vẳng lại tiếng giã gạo chày đôi. Chày khua kêêng kêêng vào thành cối. Vui chẳng khác tiếng gõ vào tang trống đồng. Từng đoŕn người đi dưới những vňm tre trên các đường làng. Lão ông khăn điều đầu rěu, râu bạc phơ, tay cầm quạt trượng, mở ra, nghiêng lên, che hờ làn mưa bụi. Trai gái ríu rít từng đám. Chiếc xe trâu kĩu kịt qua. Trên xe, ngồi xếp bằng tròn những người lực lưỡng cởi trần, khố bao. Tiếng trống cơm bập bùng, lắc lư theo bánh xe. Khắp các nơi kéo về hội Kẻ Chủ. Lễ xoan mở đầu năm mới. Lŕng làng nặn trâu đất lấy khước, khiêng trâu đất ra đồng "đánh tan giá lạnh, mở việc đồng áng". Những cây tre để nguyęn cả ngọn cao vút dựng trước cửa mỗi nhà. Trên ngọn tre treo từng chùm khánh đất nung, gió lùa, reo loong coong. Những bãi trồng cà bát, lá xanh trổ phơi phới, hoa tím thẫm một dải bờ sông. Làng nào cũng vào hội, nhưng hội Kẻ Chủ bao giờ cũng nô nức nhất thiên hạ. Bởi hằng năm, vua chủ lại nhân hội đầu xuân mŕ kén tướng võ. Vui nhất mở ra hội vật, rồi đến hôm thi bắn nỏ là đóng hội. Bốn phương về đua tŕi. Lại có các quan lạc tướng ra đấu vật thử sức. [/font]
[font="]Cả vua chủ cũng lên gióng đấu làm phép cho nghiêm việc quân hằng năm. Từ mấy năm nay, hội xuân cŕng vui hơn. Đúng vŕo dịp này, thiên hạ trẩy hội còn được xem đám rước lễ cống đầu năm của vua Triệu vừa kịp dâng đến Kẻ Chủ. Từ gŕ gáy, những cây đěnh liệu tre khô đă sáng trưng các ngã năm ngã sáu đường vào thành. Trời rạng dần. Nhiều người đã tụ đông quanh gióng vật. Những chiếc xe trâu đưa tay đô các cői tiến vào đứng một lượt bên kia. Các lạc hầu, lạc tướng cưỡi ngựa tới, ném dây cương cho quân dắt ngựa vào buộc dưới rừng bàng. Bước lên lầu, các quan, mình cởi trần, choàng vuông áo khoác. Các quan võ ngồi ngoài cùng. Trong hàng, đủ mặt ba tướng anh em họ Phạm, hai ông họ Đinh, ông Cao Tứ, ông Nồi hầu với tướng Đống, tướng Vực đương sức trai mười tám đôi mươi. Cao Lỗ ngồi cạnh Trọng Thủy. Trọng Thủy cũng khoác tấm vải phủ lưng như các lạc tướng. Khác cái, bên trong mặc thêm chiếc áo thâm. Hồi trống đồng nổi hai bên gióng vừa dứt. Các tay đô vật đă nhảy vờn tay múa quấn dây, múa chào khách tám cõi về hội. Trên thềm cao, vua Thục nhìn ra đám người về mỗi lúc càng đông. Mà ngoài kia vẫn còn rộn rịch khắp các ngả đường. Hai tay đô đă vào gióng. Những bắp tay cuồn cuộn nổi chão. Những khoeo chân dựng đứng như gốc tre đực. Bŕn tay bắt xuống, đảo thế vật, người ngoŕi trông cũng đă hoa mắt. Nhưng hai tay đô ấy mới múa vờn thử dň sức nhau, rồi lại lùi ra, dang tay rảo bước vun vút quanh gióng, như đương đi těm miếng vật hiểm ở đâu đây. Các cô váy chồi yếm vải, thắt lưng hoa hięn lỏa tỏa bay tung, quấn lên tận búi tóc. Các cô tố nữ dàn quanh gióng vật, chắp tay, thả xuống từng đám trầm hương bụi đỏ như phấn. Trầm bén lửa, bůng lên. Tiếng hát râm ran thánh thót một vùng. [/font]
[font="]Trúc nở lá trúc [/font]
[font="]Vông ra hoa vông [/font]
[font="]Vây bên vợ cây bên chồng [/font]
[font="]Ngay ngày đội gạo [/font]
[font="]Nước sông cơm đům [/font]
[font="]Sang đoŕi lên bắc [/font]
[font="]Mừng ai thả sức đua tŕi. [/font]
[font="]Tiếng trống đồng vẫn điểm từng giọt. Tiếng nhịp nhŕng cầm nhịp cho đất nước vŕo hội mừng xuân. Ngoài bến, những chiếc thuyền thúng chi chít như lá tre thả ngang sông. Người vẫn còn dập dìu về nữa. Trên thuyền, đầy con trai, con gái và tiếng hát. Trọng Thủy nhìn quanh, rồi nói:[/font]
[font="]-Thật là hay, thật là hay. Tôi mới được xem đấu vật lần nŕy là một. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-ở cõi chúng tôi, đấu vật là hàng đầu các phép võ; đến đứa trẻ cũng phải biết. Hội chơi đấu vő đấu vật cũng lŕ hội kén tài. Trọng Thủy chắp tay:[/font]
[font="]-Phong tục đất ta thật lŕ quý hóa. Cao Lỗ say sưa kể:[/font]
[font="]-Hằng năm, vua chủ tôi chọn người vật giỏi, vő giỏi ra làm quan. Các quan hằng năm cũng ra đọ sức nhau. Ai đuối tŕi thì trở về làm dân các cõi. Ha ha... Vậy ở Phiên Ngung thế nào... Trọng Thủy lúng túng:[/font]
[font="]-Chúng tôi... Cao Lỗ cả cười:[/font]
[font="]-Mời ông chốc nữa lên thử một tay. Trên gióng, một đô vật ngã. Tiếng reo dậy bốn phía. Hai đô khác bước ra. Vua Thục đứng lęn, giơ tay thúc ba dùi xuống mặt trống. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Bây giờ đến tuần các quan vŕo gióng vật. Trọng Thủy có vẻ băn khoăn, lo lo:[/font]
[font="]-Đức ông... Cao Lỗ không để ý, vẫn nói:[/font]
[font="]-ừ, ai ra đấu với ai cũng được! Ai cứng cỏi nhất thě được vŕo thử tay đọ với vua chủ. Trọng Thủy kęu lên: [/font]
[font="]-Phép tắc đất ta nghięm ngặt đến thế kia ư? Cao Lỗ thong thả nói:[/font]
[font="]-Nghiêm mà không ngặt. Cõi chúng tôi, vua tôi cùng nhau cày bãi, cắm dâu, đi chân đất, tắm chung một quăng sông, lúc hoạn nạn cũng như khi yên vui, thế là thói thường. Vua Thục thong thả thúc từng dùi trống. Cao Lỗ bảo Trọng Thủy:[/font]
[font="]-Nào ông cởi áo khoác, lên gióng thử một lèo với ta. Trọng Thủy khúm núm:[/font]
[font="]-Lạy đức ông, tôi không được hiểu. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Việc võ thì thiên hạ đâu chẳng như nhau. Trọng Thủy như năn nỉ:[/font]
[font="]-Lần đầu, mới được vua chủ cho theo hầu các đức ông ra xem hội. Lại nói:[/font]
[font="]-Vả chăng, tôi đương đợi lệnh vua chủ cho lên ngược đón đồ cống. Cao Lỗ cười:[/font]
[font="]-Khéo chống chế thế. Thôi ông đừng lo, tôi không ép. ạng cứ đợi đây rồi đi đón đồ cống. [/font]
[font="]Nhưng Trọng Thủy vẫn đứng yęn, chăm chú nhěn Cao Lỗ vừa ném xuống ghế mảnh áo lông chim trĩ rồi ung dung bước ra gióng, không ngoảnh lại. Hai vai trần lực lưỡng của ông tướng võ che nửa khung cửa. Trọng Thủy trông theo Cao Lỗ, mắt đăm đăm. Cao Lỗ đă ra giữa gióng vật. Hai tay chống nạnh. Hai đầu gối hạ xuống, bŕnh ra. Một ông quan võ bước lên. Vuông áo trên lưng còn rườm rà kéo ra mép gióng, tận trước mặt Cao Lỗ. Cao Lỗ cười nhếch mép, giơ tay vứt hộ tấm áo khoác lụa điều của ông quan vắt lên thành gióng. ạng quan trịnh trọng giơ tay làm hiệu đôi bên múa vờn. Rồi ông quan võ quờ hai tay ra, bắt miếng. Cao Lỗ lắng một cái. ạng quan đă loạng quạng, chới với. Cao Lỗ hất theo. ạng quan ngã lăn giữa tiếng hò reo lẫn lộn tiếng xì xào. Một ông quan khác bước ra. ạng này cao lớn, mặt đỏ phừng. Nhưng Cao Lỗ mới chỉ nghiêng vai lắng, ông quan đã lao đầu xuống. Máu mũi đổ rňng ròng trên mặt cát. ạng chống khuỷu tay mấy lần mà không ngồi lên được. Một ông quan võ nữa ra. ạng quan võ thong thả cởi áo. Cao Lỗ hỏi:[/font]
[font="]-Sao mùi rượu lừng lên thế? ạng quan võ cười gằn:[/font]
[font="]-Có rượu mới hăng được.[/font]
[font="]-Nào, xem rượu hăng thế nào nào? Hai người múa vờn quanh gióng mấy vòng rồi vào cuộc. ạng này cũng chẳng khác mấy ông trước, vừa trở tay đã ngã bổ chửng. Cao Lỗ vẫn đứng nguyên giữa gióng. Cao Lỗ ngẩng mặt, nói to:[/font]
[font="]-Ai không say hẵng ra gióng, nào ai... Rồi Cao Lỗ ngửa cổ lên cười to một tiếng. Nghe ra không phải tiếng cười người được trận, mŕ tiếng cười gay gắt. [/font]
[font="]Đôi lông mŕy Cao Lỗ dựng lên. Sức lực các quan lạc tướng đểnh đoảng thế, rő ra việc quân có bề chểnh mảng. Ngày trước, lệnh vua chủ ban ra từ trên xuống dưới, ai cũng biết phân biệt rành mạch phép tắc khi rượu vui, với phép vua khác nhau trời vực. Khắp các gióng vật khác đóng quanh băi cũng đương rộn ră đua tŕi. Các trai tráng tay đô mới thắng cuộc, được tuyển hớn hở bước vŕo nhà quán. Các tướng, Cao Tứ, Đô Nồi, các ông họ Phạm, họ Đinh đều lẫm liệt ra gióng. Tướng Đống, tướng Vực đă vật đổ suốt mặt các đô trẻ vừa tới. Rậm rịch náo nức lạ thường. Vua Thục đă bước ra. Vua Thục ngoảnh lại các hàng quan, nói:[/font]
[font="]-Không còn ai địch với ông Đô Lỗ, với bố con ông Đô Nồi được ŕ? Đô Lỗ nói:[/font]
[font="]-Người tài các cõi không thiếu, các tay đô mới được tuyển vŕo ngồi đầy nhŕ quán. Chỉ có các quan bấy lâu được ơn vua chủ cho về Kẻ Chủ ngồi trong thŕnh uống rượu, nhiều người đă đuối rồi. Vua Thục cười:[/font]
[font="]-ạng oai phong như thớt voi trận thế kia, có đến đô nňi đương sức cũng chưa chắc đă dám ra so với ông. Cao Lỗ nói:[/font]
[font="]-Tôi vẫn như mọi năm, vẫn ra giữa gióng thế nŕy. Các nhà võ ra làm quan càng nhiều, chẳng nhẽ người giỏi lại chịu lép vế tay tôi mãi hay sao. Không phải, không phải. Cánh tay bắp chân nhiều người đã chảy ra rượu cả, mỗi hội lại phải đuổi các quan về đánh cá bắt ếch ngoŕi cõi nhiều quá. Thì quả là điều đáng nghĩ. Vua Thục cười to:[/font]
[font="]-ạng nói đúng, thế nhưng chưa phải. Tết nhất, hội hč, trong thành ngoài cõi vui chơi, coi như đương nhiên mà quan nào đuối tài thì rồi về câu ếch, có gì đáng nghĩ nào. Không còn ai đáng mặt ra gióng đọ với ông, tôi với ông, ta vŕo giải vật mừng. Vua Thục hất áo xuống đất, uốn měnh múa vờn. Hai tay đô lăo luyện vào miếng khóa, nhưng không lắng. Rồi lại vươn người hoa tay liên tiếp bắt nhau chan chát. Nghe tưởng người ngã oanh oách. Nhưng đấy chỉ là những bàn tay bắt vào vế, vào vai, vào khoeo bị bật ra. Vua chủ đã tuổi tác, mà đường vật còn khí thế lắm. Hai người lại đứng yên, giữ miếng. Khắp bãi nổi sóng reo như sấm dậy. Rồi vua chủ và Cao Lỗ cùng buông tay, ra đứng giữa gióng. Vua Thục vỗ vai Cao Lỗ xong lại giơ đọ với cánh tay Cao Lỗ.[/font]
[font="]-ạng đă biết sức ta.[/font]
[font="]-Sức hổ! Sức hổ! Thật phúc cho đất nước![/font]
[font="]-Một tiếng ta thét còn như sấm động đến tận núi Ngũ Lĩnh. ạng nghe đấy không? [/font]
[font="]Rồi vua chủ lại ngửa mặt cười. Cao Lỗ cau mày nhìn Trọng Thủy đương bước lùi ra. Các trận đấu vật tuyển ở thành vua trên Kẻ Chủ thật náo nhiệt. Nhưng mới chỉ là mở cuộc giáo đầu cho các cõi. Say đấy cả tháng, khắp nơi mới vào hội thi các phép võ. Rộn rịch cả một mùa hát xoan, ngày ngày sôi sục bãi đấu, bãi tập. Suốt từ các sông con ra sông cái ngược lên, vào đến tận Cửu Chân. Những cuộc luyện thủy trận, tượng trận, mã trận, bộ trận, mỗi vùng một công phu. Voi ngựa, giáo mác ngổn ngang, rầm rộ như chông, như rừng. Năm năm, vua chủ cho mở hội chọn người khỏe vŕo các cơ ngũ trong thành ngoài cõi đầy đủ. ạng Đô Lỗ, ông Đô Nồi, tất cả các tướng đổ đi mọi nơi cầm trịch tuyển người. Hội xoan ấy, có Trọng Thủy trong hŕng các quan lạc đi tuyển. Từ khi Trọng Thủy tới, vua Thục đối đăi nhất mực đại độ. Trọng Thủy được lĩnh chức quan lạc, ngồi vŕo hàng các quan đầu triều. Trọng Thủy vái Cao Lỗ và các hàng quan:[/font]
[font="]-Tôi được theo các đức ông ra xem việc ngoŕi cõi. Xin dạy bảo cho. Cao Lỗ cười ngất:[/font]
[font="]-Nước tôi chỉ có ông được vŕo hàng quan mà không phải theo phép võ thôi đấy. [/font]
[font="]Cũng nhiều tai tiếng đồn đại từ ngŕy Trọng Thủy được vŕo thành vua. Nhưng kể ra, hai lần giặc đã tan tác như mây khói, bây giờ trông thấy kẻ phương xa phải đến làm chân tay, đi đứng khép nép, nhớn nhác, kể cả trong dân gian cũng có nhiều người hả hê. Mấy năm nay đâu đấy được yęn vui, được můa. Những việc vua quan xa xôi trên đầu, rồi cũng nhãng dần. Các quan bận bịu trong quán trước các gióng vật, các bãi đấu. Những trận vật, trận roi các nơi đă xong. Các tay đô giật giải ngoài cõi lại tề tựu về cuộc kén quan trong thành vua ở Kẻ Chủ. Cả trăm lực sĩ lên ngựa, chạy thúc ra giữa bãi, tung giáo. Đường giáo hoa bay vun vút như mây mù. Từng chiếc ngựa vượt qua trước nhà lễ. Các quan trên đài nhịp nhàng điểm trống, điểm mő. Một ngựa từ đằng cuối băi phóng tới, dừng phắt. Hai chân trước dựng đứng. Nhưng chiếc giáo tręn tay vẫn hoa đều, không thấy ngọn, không thấy cán. Chiếc giáo múa trắng như cái tŕn lụa bạch che kín đầu người đầu ngựa. Một hồi trống điểm dồn. Lực sĩ dừng tay giáo, ruổi ngựa thong dong ra đứng đợi vŕo đấu. Lực sĩ khác thúc ngựa tiếp vŕo. Con ngựa ấy bị kìm mạnh quay một vòng đầu bắt đuôi. Đường múa chợt chůng, nhô lộ cả mũi đồng, cả cán giáo. Ba tiếng mő giật thót lưng, đuổi người thua tŕi chạy buông thõng hai tay. Chiếc ngựa lủi ra, ngập lẫn trong vòng người đương chen lấn vào. Hôm sau mới đến cuộc đấu giáo. Từng cặp lực sĩ cưỡi ngựa. Tay cắp dựng giáo, vai che mộc. Hai ngựa sóng đôi vŕo trước đŕi, bỗng vụt quay ngang, lao vào quần thảo. Tiếng giáo chặn nhau xoang xoảng. Một đỡ mũi giáo bật vang khô như tiếng mő. Ai lỡ tay đâm vŕo ngựa địch thủ, bị một hồi mő đuổi ra ngay, vě lỗi đánh trộm. Cňn gãy giáo, vỡ mộc, trúng thương, đều phải loại. Hai lực sĩ quần nhau giữa nhịp dùi trống đồng buông đều đều. Vừa đủ hai chục tiếng, thế là một hồi cồng nổi tiếp lên. Hai lực sĩ ấy đã được lựa, nét mặt hớn hở, thong thả giong ngựa về trước nhà quán. Cùng xuống ngựa, vắt thừng cương lên đầu cọc, dựng giáo, xếp lá mộc dưới thềm, khoan thai bước vào. Múa giáo, đỡ mộc, đánh khiên đã tươm tất cả. Nhưng bắn nỏ mới là cuộc thi hệ trọng nhất trong nghề võ. Từ các vua đời trước, tới bây giờ, thời nào cũng trọng người tài nỏ hơn cả. Người về xem thi nỏ càng đông gấp bội. Hàng trăm, hàng trăm cây tre được khięng đến, bắc giŕn tầng tầng lên cho cả nghìn cả vạn người được nhìn thấy các tay nỏ tài trong thiên hạ. Một cột gỗ nổi dựng giữa bãi cao gấp đôi mái nhà công quán. Lực sĩ ruổi ngựa tới, hạ nỏ tì ngang ngực. [/font]
[font="]Cách cột đích một bờ cỏ mấy trăm bước, buông một phát. Tęn cắm vào cột. Rồi ngựa phi vòng quanh bãi, giữa tiếng reo sôi nổi. Mỗi lần con ngựa quay lại, người lại giương nỏ. Mũi tên sau cắm trúng đuôi tên nỏ trước. Mười lần bắn ra, mười lần tên cắm đuôi nhau thẳng tắp bằng chiếc thân giáo dài cả mấy sải tay. Cồng thắng rộn rã nổi lên. Một tay nỏ khác vào. Một phát véo ra khoảng không. Con ngựa của người thua nỏ cũng hoảng hốt, khấp khểnh chạy về cuối bãi trong bụi mù mịt. Cưỡi ngựa bắn nỏ xong, đến cuối cùng, cuộc thi đi bộ bắn nỏ. Người đứng cách xa cây đích gấp đôi tầm nỏ ngựa. Năm tiếng trống rền lęn. Giữa năm tiếng đồng ầm ầm, lực sĩ giương nỏ, rút tęn đẩy vŕo máng, bật lẫy. Dứt năm tiếng trống, người cũng vừa buông xong mười phát nỏ. Đuôi tęn trước còn rung, tên sau đã cắm tới, chồng lên thành một chuỗi ngay chăm chắm. Người lực sĩ hiên ngang bước vào quán khách. Tiếng đồng trầm rền lên báo kết thúc cả ba tao vào trận. Mai kia mới đến mùa quân thủy luyện nỏ trên thuyền. Đến tập nỏ thủy trận không phải vào cuộc tuyển nữa. Mỗi hôm, Trọng Thủy đứng dậy giữa các quan võ vừa cầm trịch thi đấu xong, ai nấy mặt đỏ rực, hể hả. Một ngŕy náo động, ganh đua kén tŕi. Cả một hàng chiếu liền các lực sĩ được chọn vào hàng quan mới đương ngồi hớn hở ăn uống ngay giữa băi. Trọng Thủy lại đăm đắm nhěn Cao Lỗ khoan thai gác chiếc dùi trống đồng dài như cái chày giã gạo lên giá trống, bước xuống ngồi vào mâm với ông Đô Nồi, các tướng Đống, tướng Vực vŕ giữa các tướng trẻ mới được cuộc tuyển. Trọng Thủy đă chăm chú nhěn ngắm Cao Lỗ như thế từ hôm mở đầu hội vật, lúc Cao Lỗ lẫm liệt ra giữa gióng, căng sức như tay đô đương độ tuổi. Đến bây giờ, Trọng Thủy mới mang máng hiểu ra cái nhěn từ hôm ấy của mình. Một hàng các quan đương bước tới. Các ông Đinh, các ông Phạm oai phong khác thường. Tướng Đống, tướng Vực trẻ măng, tấm áo chồi sẫm đỏ. ại, thân phận ta đă hai lần chạy chết ở ngay bên sông trước mặt thành kia. Vì nỏ thần ghê gớm, bí hiểm, mà cũng vì trùng điệp hàng hàng quân tướng hừng hực phương cương mãnh liệt nhường này nữa đây. Trọng Thủy chưa dám tự tiện ngồi xuống chiếu rượu với các quan. [/font]